«Μετρώ, γράφω, αλλά δεν γοητεύω το είναι μου. Μπορεί να αντιμετωπίζω με δέος το να μετρήσω μια πυραμίδα, αλλά δεν μπορώ να ονειρευτώ. Μοιάζω με κουρδισμένο ανθρωπάκι που εκτελεί προγραμματισμένες κινήσεις σε μια προγραμματισμένη εργασία. Που είναι το πνεύμα, η σκέψη μου; Πώς θα μπορέσω να λύσω την απορία μου χωρίς να σκεφτώ τη μαθηματική σχέση;»
Ο παραπάνω μονόλογος, όπως τον διαβάζουμε στο βιβλίο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Η τελευταία εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή» (Εκδ. Στοχαστής), μάς μεταφέρει στα χρόνια που ο κορυφαίος Έλληνας μαθηματικός Κ. Καραθεοδωρή (1873-1950), βρισκόταν στην Αίγυπτο. Το 1898 προσελήφθη, με την ειδικότητα του μηχανικού, ως βοηθός στην κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Εκείνη την εποχή πήρε την απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να αφοσιωθεί στα μαθηματικά.
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
«Μετρώ, γράφω, αλλά δεν γοητεύω το είναι μου. Μπορεί να αντιμετωπίζω με δέος το να μετρήσω μια πυραμίδα, αλλά δεν μπορώ να ονειρευτώ. Μοιάζω με κουρδισμένο ανθρωπάκι που εκτελεί προγραμματισμένες κινήσεις σε μια προγραμματισμένη εργασία. Που είναι το πνεύμα, η σκέψη μου; Πώς θα μπορέσω να λύσω την απορία μου χωρίς να σκεφτώ τη μαθηματική σχέση;»
Ο παραπάνω μονόλογος, όπως τον διαβάζουμε στο βιβλίο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Η τελευταία εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή» (Εκδ. Στοχαστής), μάς μεταφέρει στα χρόνια που ο κορυφαίος Έλληνας μαθηματικός Κ. Καραθεοδωρή (1873-1950), βρισκόταν στην Αίγυπτο. Το 1898 προσελήφθη, με την ειδικότητα του μηχανικού, ως βοηθός στην κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Εκείνη την εποχή πήρε την απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να αφοσιωθεί στα μαθηματικά.
Το βιβλίο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη, μια μυθιστορηματική βιογραφία με ήρωα τον κορυφαίο εκπρόσωπο της μαθηματικής επιστήμης και της θεωρητικής φυσικής, παρουσιάζει, συνοπτικά, την πορεία και την προσωπικότητα του Έλληνα μαθηματικού, ο οποίος πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στη Γερμανία όπου και διακρίθηκε. Έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς του 20ού αιώνα, με ένα έργο τεράστιας επιστημονικής σημασίας.
Η αφήγηση ξεκινά όταν ο Μιχάλης, ένας Έλληνας φοιτητής, θα βρεθεί στο Μόναχο για να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη Φυσική στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Η γνωριμία και η σχέση που θα ξεκινήσει με την Μαρκέλλα, μια νεαρή κοπέλα με μητέρα Γερμανίδα και πατέρα Έλληνα, αποκτά νέα σημασία όταν ανακαλύπτει ότι μοιράζονται το ίδιο πάθος για τη Μαθηματική Λογοτεχνία. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος Καραθεoδωρή έζησε στο Μόναχο εμπνέει τους δύο νέους, οι οποίοι αποφασίζουν να ξεδιπλώσουν τις σελίδες της ζωής του πρωτοπόρου επιστήμονα.
O Μιχάλης και η Μαρκέλλα είναι τα πρόσωπα που συνδέουν τον αναγνώστη με τον κεντρικό ήρωα και την εποχή του. Το ενδιαφέρον τους για τη ζωή του Κ. Καραθεοδωρή τροφοδοτεί, επίσης, και το αφηγηματικό παιχνίδι του συγγραφέα με το χρόνο, τις εναλλαγές του παρελθόντος με το παρόν: Ο συγγραφέας δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να πλησιάσει τη ζωή στο προπολεμικό Γκέτινγκεν, να βρεθεί στην Αθήνα του Ελευθέριου Βενιζέλου, αλλά και σε μια αίθουσα διαλέξεων στο σύγχρονο Μόναχο. Σε μία από αυτές τις διαλέξεις, ο Μιχάλης θα παρακολουθήσει και τη συνάντηση ορισμένων σύγχρονων δημιουργών που ανέδειξαν με τα βιβλία τους τη Μαθηματική Λογοτεχνία, τον Ντενί Γκετζ, τον Γκιγέρμο Μαρτίνες, και τον Απόστολο Δοξιάδη.
Ολόκληρη αφήγηση, η ανάμειξη ντοκουμέντων και φανταστικών στοιχείων, έχει ως στόχο την ανάδειξη της προσωπικότητας του κεντρικού ήρωα. Ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει τον Καραθεοδωρή στα χρόνια των σπουδών του στο Βερολίνο, όταν συνδέθηκε με ορισμένους από τους κορυφαίους μαθηματικούς της εποχής του, όπως τον Λάζαρο Φουξ, τον Χέρμαν Σβαρτς, και τον Γκέοργκ Φρομπένιους. Τότε έκανε ένα ακόμα βήμα που ενίσχυσε την επιστημονική του εξέλιξη: Εγκαταστάθηκε στο Γκέτινγκεν, την καλύτερη μαθηματική σχολή της Γερμανίας. Εκεί, ορισμένοι διαπρεπείς καθηγητές, όπως ο Ντάβιντ Χίλμπερτ και ο Χέρμαν Μινκόφσκι θα διακρίνουν την ποιότητα του μυαλού του και θα τον ωθήσουν να γίνει πανεπιστημιακός δάσκαλος. Η διατριβή του με θέμα «Περί των ασυνεχών λύσεων στο λογισμικό μεταβολών», θα τους δικαιώσει.
Δεν θα μπορούσε να μη γίνει ιδιαίτερη αναφορά στη φιλική σχέση του Καραθεοδωρή με τον Αϊνστάιν, στην ουσιαστική στήριξη που παρείχε στον διάσημο νομπελίστα, όταν εκείνος διατύπωσε την «ειδική θεωρία της σχετικότητας». Είναι γνωστό ότι σε αυτό το εγχείρημα ο Αϊνστάιν είχε τη συμπαράσταση ελάχιστων συναδέλφων του. Ένας από αυτούς ήταν και ο Κ. Καραθεοδωρή.
Ορισμένες από τις πιο δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής του συνδέθηκαν, πάντως, με την Ελλάδα, τη χώρα που υπεραγαπούσε και προσπαθούσε να βοηθήσει με κάθε τρόπο. Αναφερόμαστε στην ημιτελή προσπάθειά του, λόγω της Mικρασιατικής Kαταστροφής, να οργανώσει το Ιώνιο Πανεπιστήμιο της Σμύρνης, και την απαράδεκτη στάση που είχαν απέναντί του φοιτητές και καθηγητές, όταν θέλησε να διδάξει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Η επιστροφή του στη Γερμανία ήταν αναπόφευκτη. Εκεί είχε, ευτυχώς, την τύχη να αποχωρίσει από τη θέση του καθηγητή το 1938 καταξιωμένος και με τις τιμές που του άξιζαν.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μόνος μετά το θάνατο της συζύγού του Ευφροσύνης, είχαν τον πικρό απόηχο της απώλειας της αγαπημένης του συντρόφου, αλλά και τη βαριά σκιά της παρακμής που άφησε κληρονομιά στην ανθρωπότητα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Ποια είναι, συνοπτικά, η προσφορά του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή στην επιστήμη;
Ποια ήταν η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας, όταν ο Αϊνστάιν έκανε γνωστή τη Θεωρία της Σχετικότητας;
Πώς αντέδρασε ο Κ. Καραθεοδωρή στο ίδιο θέμα και με ποιο τρόπο στήριξε τον Αϊνστάιν;
Ποιοι παράγοντες εμπόδισαν τον Καραθεοδωρή να προσφέρει, με την πείρα του και τις επιστημονικές του γνώσεις, στην Ελλάδα;
Από τον Γιώργο Καρουζάκη
Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης είναι ο συγγραφέας του βιβλίου, «Η Τελευταία Εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή», (Εκδ. Στοχαστής). Πρόκειται για μυθιστορηματική βιογραφία, αφιερωμένη στον κορυφαίο εκπρόσωπο της μαθηματικής επιστήμης και της θεωρητικής φυσικής Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει, μέσα από το βιβλίο, την λαμπρή επιστημονική διαδρομή του κεντρικού ήρωα και να πλησιάσει την προσωπικότητα του ανθρώπου που υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς του 20ου αιώνα. Ο συγγραφέας του βιβλίου απάντησε σε ορισμένες ερωτήσεις μας.
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
– Ποιοι λόγοι σάς ώθησαν να αφηγηθείτε τη ζωή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή;
«Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή είναι μια προσωπικότητα που έχει διεθνή ακτινοβολία. Η συνεργασία του με διάσημους επιστήμονες όπως ο Αλβέρτος Αϊνστάιν, ο Μαξ Πλανκ, ο Φέλιξ Κλάιν, ο Ντέιβιντ Χίλμπερτ και ο Χέρμαν Μινκόφσκι ενίσχυσαν την φήμη του.
Γράφτηκαν, επίσης, αρκετά βιβλία που αναφέρονται στην προσωπικότητά του. Από αυτά τα βιβλία, που με γοήτευσαν, ξεκίνησα να διαβάζω περισσότερα για τον Έλληνα μαθηματικό. Είναι αλήθεια ότι μου αρέσει να διαβάζω βιογραφίες επιστημόνων, γιατί φωτίζουν μια χαραμάδα από την προσωπική τους ζωή και μας μαθαίνουν το έργο τους.
»Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή με ενδιέφερε για τη σεμνή παρουσία του αλλά και για το ότι αφιερώθηκε στην επιστήμη του, κάνοντας το καθήκον του. Θέλησα να φανερώσω, με την μορφή της μυθοπλασίας, το έργο αλλά και την προσωπικότητά του. Και σκέφτηκα να το εκφράσω μέσα από την μυθιστορηματική πλοκή».
– Πιστεύετε ότι η προσφορά του στην επιστήμη του είναι γνωστή στην Ελλάδα και πέρα από τα σύνορα της επιστημονικής κοινότητας;
«Η προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή είναι γνωστή στους κύκλους των Θετικών Επιστημών. Από το 2000 γράφτηκαν βιβλία και έγιναν αναφορές σε εφημερίδες, περιοδικά και στην τηλεόραση για τον ίδιο και το έργο του. Βοήθησε και η εκπομπή του τηλεοπτικού καναλιού ΣΚΑΪ, η οποία πρόβαλλε τους σπουδαιότερους Έλληνες που διακρίθηκαν και έγραψαν Ιστορία. Μέσα σε αυτούς, σπουδαία θέση είχε και ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν τον γνωρίζουν. Όσον αφορά τη φήμη του πέρα από την Ελλάδα, νομίζω δεν έχει ξεπεράσει τα σύνορα της Γερμανίας. Εκτός Γερμανίας είναι γνωστός μόνο σε λίγες μαθηματικές σχολές».
– Όσες φορές θέλησε να προσφέρει στη γενέτειρά του συνάντησε αρκετές δυσκολίες. Πώς σχολιάζετε τη σχέση του με τη χώρα μας;
«Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή μεγάλωσε στο εξωτερικό και μιλούσε πολλές ξένες γλώσσες. Η παιδεία του ήταν περισσότερο γερμανική και έμοιαζε περισσότερο με Ευρωπαίο διανοούμενο. Πέρα όμως από τις σπουδές του γνώριζε τους αρχαίους συγγραφείς και είχε πρόσβαση στην σπουδαία και με ελληνικούς τίτλους βιβλιοθήκη του πατέρα του. Στο σπίτι μιλούσε με τον πατέρα του και την αδελφή του στην μητρική του γλώσσα, τα ελληνικά του ήταν εξαιρετικά παρά την πολυετή παραμονή του στο εξωτερικό. Η πρόθεσή του ήταν να βοηθήσει την πατρίδα με όποιον τρόπο μπορούσε. Έτσι δέχθηκε να συνεισφέρει στην δημιουργία του Πανεπιστημίου της Σμύρνης αλλά και στην οργάνωση του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Οι διεθνείς συγκυρίες, η Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και η πολιτική αστάθεια δεν τον βοήθησαν για να επιτύχει το έργο του. Ο ίδιος πίστεψε ότι πρέπει να βοηθήσει την Ελλάδα και το πάλεψε, γιατί είχε την πεποίθηση ότι έχει μια σχέσης αγάπης με την πατρίδα».
– Στην έρευνα που κάνατε για τη συγγραφή του βιβλίου χρειάστηκε να συναντήσετε και την κόρη του Κ. Καραθεοδωρή, τη Δέσποινα. Θυμάστε κάποια σχόλια της για τον πατέρα της;
«Η Δέσποινα Καραθεοδωρή ήταν μια αρχοντική γυναίκα που με υποδέχτηκε στο σπίτι της στο Ψυχικό στην Αθήνα. Μιλούσε με θαυμασμό για το έργο του και τόνιζε ότι ήταν ευγενικός και καλός πατέρας. Μου είπε ότι τους πήγαινε στην Όπερα και ότι του άρεσε να βγαίνει περίπατο μαζί της και να συζητά με ευχαρίστηση. Θυμήθηκε ότι όταν ήταν μικρή, τους επισκέφτηκε μια φορά ο Αλβέρτος Αϊνστάιν. Μου τον περιέγραψε και είπε ότι τότε δεν ήξερε τίποτε για την προσωπικότητα του Αϊνστάιν. Στο σαλόνι του σπιτιού έχει το γραφείο του πατέρα της. Με οδήγησε εκεί και έμεινα έκθαμβος! Είδα το γραφείο του την βιβλιοθήκη του και γύρω από τους τοίχους πολλούς πίνακες που τον απεικόνιζαν. Ένιωσα δέος. Νόμισα ότι κάποια στιγμή θα έρθει δίπλα μου και ο ίδιος».
– Μπορούμε να μάθουμε κάτι από το παράδειγμα του βίου του Κ. Καραθεοδωρή;
«Στην δύσκολη εποχή που ζούμε σήμερα θα μπορούσαμε να μάθουμε πολλά. Να μάθουμε να εργαζόμαστε και να πιστεύουμε σε αυτό που κάνουμε. Να αγαπάμε τη δουλειά μας και να είμαστε θετικοί στη συνεργασία με τους συναδέλφους μας στο χώρο εργασίας. Να τρέχουμε κοντά στην πατρίδα όταν μας καλεί. Και το κυριότερο να μην ασχολούμαστε με τους άλλους. Πρέπει επιτέλους να κάνουμε και την αυτοκριτική μας!»
© Copyright 2001-2023 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
