Πώς βιογραφείς έναν από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς που έχουν υπάρξει σε ένα πόνημα 160 σελίδων; Μπορείς να μεταφέρεις το πνεύμα μιας πραγματικής ιδιοφυΐας των μαθηματικών σε ένα πυκνογραμμένο κείμενο, που αναμειγνύει αληθινά γεγονότα με τη μυθοπλασία, χωρίς να είσαι σε θέση να κατανοήσεις σε βάθος το μέγιστο μαθηματικό της επίτευγμα;
Ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά - Ανρί Ντεζεράμπλ προσπαθεί, στο βιβλίο «Εβαρίστ» (Εκδόσεις Οpera - Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης), να φωτίσει την πορεία του κορυφαίου Γάλλου μαθηματικού Εβαρίστ Γκαλουά (1811-1832). Ο Ντεζεράμπλ, γοητευμένος από την προσωπικότητα του Γκαλουά, μάχεται λέξη προς λέξη, επινοεί διαλόγους, αναπλάθει ιστορικά γεγονότα, αισθάνεται παιδικές επιθυμίες και ψυχικές δίνες για να πλησιάσει το «δαιμόνιο» της ιδιοφυΐας. Επιχειρεί έναν άθλο, και παραδίδει στον αναγνώστη, ένα πρωτότυπο και, στο μεγαλύτερο μέρος του, απολαυστικό ανάγνωσμα.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Πώς βιογραφείς έναν από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς που έχουν υπάρξει σε ένα πόνημα 160 σελίδων; Μπορείς να μεταφέρεις το πνεύμα μιας πραγματικής ιδιοφυΐας των μαθηματικών σε ένα πυκνογραμμένο κείμενο, που αναμειγνύει αληθινά γεγονότα με τη μυθοπλασία, χωρίς να είσαι σε θέση να κατανοήσεις σε βάθος το μέγιστο μαθηματικό της επίτευγμα;
Ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά – Ανρί Ντεζεράμπλ προσπαθεί, στο βιβλίο «Εβαρίστ» (Εκδόσεις Οpera – Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης), να φωτίσει την πορεία του κορυφαίου Γάλλου μαθηματικού Εβαρίστ Γκαλουά (1811-1832). Ο Ντεζεράμπλ, γοητευμένος από την προσωπικότητα του Γκαλουά, μάχεται λέξη προς λέξη, επινοεί διαλόγους, αναπλάθει ιστορικά γεγονότα, αισθάνεται παιδικές επιθυμίες και ψυχικές δίνες για να πλησιάσει το «δαιμόνιο» της ιδιοφυΐας. Επιχειρεί έναν άθλο, και παραδίδει στον αναγνώστη, ένα πρωτότυπο και, στο μεγαλύτερο μέρος του, απολαυστικό ανάγνωσμα.
Ο Εβαρίστ Γκαλουά, γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1811 στο Μπουρ-λα-Ρεν, σημερινό προάστιο του Παρισιού. Γρήγορα φάνηκαν η έφεση και οι εξαιρετικές ικανότητές του στα γράμματα και ιδιαιτέρως στα μαθηματικά. Γεγονός που τού επέτρεψε να εισαχθεί με υποτροφία στο φημισμένο Βασιλικό Κολέγιο Λουί-λε-Γκραν. «Φαίνεται ότι», γράφει ο συγγραφέας, «στις αρχές αυτού του 1827, ο Εβαρίστ διάβασε Λεζάντρ μέσα σε 15 μέρες (και μέσα στο Λεζάντρ υπήρχε όλος ο Ευκλείδης, όλα τα Στοιχεία)· ότι καπάκι διάβασε Λαγκράνζ και Όιλερ και Κοσί και Γκάους και Γιακόμπι· ότι τα κατάλαβε όλα, τα συγκράτησε όλα· ότι ήταν για τα μαθηματικά ό,τι ακριβώς και ο μικρός Ζαλτσμπουργκιανός για τη μουσική: ένα παιδί θαύμα […][1]»
Παρά τα χαρίσματά του, η απελπισία, η απόγνωση, το αίσθημα της αδικίας συμπορεύονταν με τον Γκαλουά στη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Μία σειρά από δραματικά γεγονότα συντηρούσαν τη σκοτεινή αύρα που τον κύκλωνε. Στα δεκάξι του έδωσε πρώτη φορά εξετάσεις στη φημισμένη Πολυτεχνική Σχολή και απέτυχε. «Επαναστατικοποιούσε τα μαθηματικά», γράφει ο Ντεζεράμπλ, «ενώ θα’ πρεπε να τα’ χει μάθει παπαγαλία. Δεν του ζητούσαν να καινοτομήσει, αλλά να ξεράσει λέξη προς λέξη τα μαθήματα που κάποιος γεροξούρας είχε αναμασήσει από καθέδρας, μια μικρή εννοιολογική μετάληψη, ένα κι ένα για την Πολυτεχνική, λίγη αριθμητική, μια πρέζα άλγεβρα, δυο-τρία στοιχεία γεωμετρίας, και έτοιμος να παίξει την παρτίδα: Πολυτεχνική Σχολή, 1828-1829. Η χρονιά παίχτηκε χωρίς αυτόν[2]».
Στη δεύτερη αποτυχία της εισαγωγής του στην Πολυτεχνική Σχολή, o Γκαλουά θυμόταν με πίκρα τα ηχηρά γέλια των εξεταστών που χλεύαζαν τις απαντήσεις του. Στη συνέχεια, η αυτοκτονία του πατέρα του – υπήρξε δήμαρχος και στόχος των πολιτικών μηχανορραφιών της εποχής-, και η αδυναμία των κορυφαίων μαθηματικών του καιρού του να κατανοήσουν τις ιδιοφυείς εργασίες που είχε υποβάλει στην Ακαδημία των Επιστημών ήταν γεγονότα που τον συνέτριψαν ψυχικά. Το μόνο που του απέμενε πλέον ήταν να προσπαθήσει να αλλάξει την κοινωνία, να αγωνιστεί για να διορθώσει τις αδικίες που είχε υποστεί. Ξεκίνησε τον πολιτικό του αγώνα μετά την Ιουλιανή Επανάσταση, εντάχθηκε στις τάξεις του ριζοσπαστικού ρεπουμπλικανικού κινήματος, φυλακίστηκε, βρέθηκε στα οδοφράγματα, μέχρι να συναντήσει τον θάνατο, πρόωρα, με μια σφαίρα στο στομάχι, το ξημέρωμα της 30ής Μαΐου του 1832.
H θανατηφόρα διένεξη που είχε δεν ήταν για τις ιδέες του. Προήλθε από μία επιπόλαιη μονομαχία σε ανοιχτό χώρο, μία νεανική παρεξήγηση σχετική με τον ανεκπλήρωτο έρωτά του για τη νεαρή Στεφανί ντυ Μοτέλ. Αντίπαλος του ήταν μάλλον ο Πεσέ, «αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται ο Δουμάς στα Απομνημονεύματά του» σημειώνει ο συγγραφέας, χωρίς να είναι σίγουρος όμως, αφού οι πληροφορίες για τους λόγους και τις λεπτομέρειες του αφανισμού του Γκαλουά παραμένουν συγκεχυμένες. Πέθανε λίγες ώρες μετά τη μονομαχία, λέγοντας, μάλιστα, στον αδελφό του Αλφρέντ, που έκλαιγε στο πλευρό του: «Μην κλαις, χρειάζεται πολύ κουράγιο για να πεθάνεις στα είκοσι».
H προσφορά του Γκαλουά στα μαθηματικά αναγνωρίστηκε μετά τον θάνατό του, μέσα από τις σημειώσεις που διασώθηκαν και συγκρότησαν τη Θεωρία Γκαλουά, τον κλάδο της άλγεβρας που συνδέει τη θεωρία σωμάτων με τη θεωρία ομάδων και με εφαρμογές που εκτείνονται σήμερα σε αρκετούς επιστημονικούς τομείς, από τη γενετική και τη γλωσσολογία ως την κρυσταλλογραφία. Ο συγγραφέας εξυμνεί τη θεωρία των ομάδων του Γκαλουά, γράφοντας χαρακτηριστικά: «αφού πρέπει να της δώσουμε ένα όνομα – είναι η 14η Ιουλίου της άλγεβρας, η ιδρυτική πράξη των σύγχρονων μαθηματικών, η αφετηρία άλλων θεωριών, άλλων πεδίων, κάποια από τα οποία εξακολουθούν να είναι ανεξερεύνητα».
Η σύντομη ζωή του Εβαρίστ Γκαλουά έχει υπάρξει αντικείμενο έρευνας από μαθηματικούς, ιστορικούς, φοιτητές, μελετητές κάθε είδους. Για αυτόν τον λόγο, ο συγγραφέας λοξοδρομεί, αποφεύγει σαφώς την ακαδημαϊκή ή την αμιγώς μυθοπλαστική διαδρομή. Επιλέγει να αφηγηθεί τη ζωή του ήρωά του μέσα από ένα υβριδικό κείμενο 20 κεφαλαίων, όσα και τα χρόνια που έζησε ο Γκαλουά- με φαντασία, αναχρονιστικές αναφορές, φλας-μπακ, σχόλια, και ένα υπόγειο, πικρό χιούμορ. Επιπλέον παρουσιάζει ανάγλυφα, με ζωντάνια, την ταραγμένη ιστορική περίοδο της Γαλλίας εκείνων των χρόνων: την Ιουλιανή Επανάσταση, την άνοδο στην εξουσία του Λουδοβίκου Φίλλιπου, τους αγώνες για περισσότερες ελευθερίες των πολιτών, παρασκηνιακές προσωπικότητες και επαναστατικά πνεύματα. Από την αρχή του βιβλίου, ο αφηγητής απευθύνεται σε μία αινιγματική δεσποινίς, επιλογή που προσδίδει στο κείμενο μίαν ελαφρώς επική διάσταση, και επιτρέπει στον συγγραφέα να μπολιάσει τα «στεγνά» βιογραφικά στοιχεία με επινοημένες πληροφορίες και με τη χάρη της προφορικότητας.
Πυρήνας του έργου του Ντεζεράμπλ δεν είναι απλώς η ηρωική απεικόνιση του σπουδαίου μαθηματικού ούτε μόνο η λάμψη της ιδιοφυΐας του. Αλλά η ανθρώπινη πλευρά ενός χαρισματικού νέου με αμφιβολίες, πάθη και βάσανα που ύψωσε γενναία το ανάστημά του απέναντι στις συμβάσεις και στον κομφορμισμό της εποχής του. Στο τέλος του βιβλίου, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η προσέγγιση της ζωής του Εβαρίστ Γκαλουά, αυτού του τραγικού, αρχετυπικού ήρωα με το κοφτερό μυαλό και τη σκοτεινή μοίρα, διαθλάται, διευρύνεται, αποκτά μια οικουμενική διάσταση, και συναντά με ποιητικό τρόπο τον αγώνα κάθε ανθρώπου, την ανύψωση, την πτώση, την κοινή μας μοίρα.
[1] Φρανσουά – Ανρί Ντεζεράμπλ, «Εβαρίστ», σελ. 36
[2] Φρανσουά – Ανρί Ντεζεράμπλ, «Εβαρίστ», σελ. 39-40
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2022 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
