Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αφηγηθείς μια ιστορία, καθώς και αρκετοί τρόποι να ερμηνεύσεις τον κόσμο και τα φαινόμενά του. Ο συγγραφέας Zia Haider Rahman – γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές αλλά μεγάλωσε και σπούδασε στη Βρετανία- δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά πώς να αφηγηθεί την ιστορία που τον ενδιαφέρει, ενώ απομακρύνεται ευφυώς από τις βεβαιότητες και τα απόλυτα συμπεράσματα όταν αναφέρεται στα γεγονότα του κόσμου στον οποίο ζούμε.
Ο τίτλος του βιβλίου του, «Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε», (Εκδόσεις Πόλις, Μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης) υπαινίσσεται, άλλωστε, ότι όσα πρόκειται να διαβάσει ο αναγνώστης δεν συγκροτούν κάποια καθολική αλήθεια, ούτε και είναι δυνατόν να απαντηθούν με βεβαιότητα τα δεκάδες ερωτήματα που η ιστορία του ανακινεί. Τα θέματά του είναι πολλά, σύνθετα· δύσκολα περιορίζονται σε μια συμβατική περιγραφή. Στο βιβλίο του, η εξορία, η μετανάστευση, τα ζητήματα ταυτότητας και ενσωμάτωσης σε μια διαφορετική κοινωνία συμπλέκονται, με τρόπο φυσικό, με τα μαθηματικά, τη λογοτεχνία, τη γραφή, την Ιστορία, τη γεωπολιτική και τη διεθνή οικονομική πραγματικότητα.
Zia Haider Rahman
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αφηγηθείς μια ιστορία, καθώς και αρκετοί τρόποι να ερμηνεύσεις τον κόσμο και τα φαινόμενά του. Ο συγγραφέας Zia Haider Rahman – γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές αλλά μεγάλωσε και σπούδασε στη Βρετανία- δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά πώς να αφηγηθεί την ιστορία που τον ενδιαφέρει, ενώ απομακρύνεται ευφυώς από τις βεβαιότητες και τα απόλυτα συμπεράσματα όταν αναφέρεται στα γεγονότα του κόσμου στον οποίο ζούμε.
Ο τίτλος του βιβλίου του, «Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε», (Εκδόσεις Πόλις, Μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης) υπαινίσσεται, άλλωστε, ότι όσα πρόκειται να διαβάσει ο αναγνώστης δεν συγκροτούν κάποια καθολική αλήθεια, ούτε και είναι δυνατόν να απαντηθούν με βεβαιότητα τα δεκάδες ερωτήματα που η ιστορία του ανακινεί. Τα θέματά του είναι πολλά, σύνθετα· δύσκολα περιορίζονται σε μια συμβατική περιγραφή. Στο βιβλίο του, η εξορία, η μετανάστευση, τα ζητήματα ταυτότητας και ενσωμάτωσης σε μια διαφορετική κοινωνία συμπλέκονται, με τρόπο φυσικό, με τα μαθηματικά, τη λογοτεχνία, τη γραφή, την Ιστορία, τη γεωπολιτική και τη διεθνή οικονομική πραγματικότητα.
Το μυθιστόρημα του Rahman διαχειρίζεται όλα αυτά τα διαφορετικά ζητήματα μέσα από την προσωπική περιπέτεια ενός βασικού ήρωα που μετανάστευσε σε νεαρή ηλικία με την οικογένειά του από το Μπαγκλαντές στην Αγγλία. Ο Ζαφάρ, αν και ταπεινής καταγωγής, κατάφερε να κάνει εξαιρετικές σπουδές, μαθηματικών και νομικής, να εργαστεί στον χρηματοπιστωτικό τομέα στη Νέα Υόρκη και ως δικηγόρος στο Λονδίνο, και να βρεθεί, κάποια στιγμή, να εξασκεί το επάγγελμα του νομικού στη Ντάκα, προσπαθώντας να μηνύσει πολυεθνικές εταιρείες και δημόσιους λειτουργούς για διαφθορά. Αργότερα, εργάστηκε για λογαριασμό του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν.
Ο Ζαφάρ κάνει την εμφάνισή του στην ιστορία μέσα από τη φωνή ενός αινιγματικού αφηγητή, παλιού συμφοιτητή του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο ανώνυμος αφηγητής, γόνος εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων στο Πακιστάν, γεννήθηκε στο Πρίνστον όπου γνωρίστηκαν οι γονείς του, εξασφαλίζοντάς του την Αμερικανική υπηκοότητα. Οι ποικίλες διαφορές που χωρίζουν τους δύο ήρωες δεν τους εμπόδισαν να αναπτύξουν μια στενή φιλία στα φοιτητικά τους χρόνια, γεγονός που οδήγησε, αργότερα, τον Ζαφάρ να εμπιστευθεί στον αφηγητή ορισμένα από τα σημαντικότερα και πιο σκοτεινά γεγονότα της ζωής του. Από τον ανώνυμο αφηγητή μαθαίνουμε λεπτομέρειες για την περιπετειώδη περιπλάνηση του βασικού ήρωα στον κόσμο. Αν και συχνά, στις κοινές του συζητήσεις, ο Ζαφάρ παρεμβαίνει απροσδόκητα στην αφήγηση και παρουσιάζει σε πρώτο πρόσωπο όσα έζησε, γεγονός που διαταράσσει την πρωτοκαθεδρία του αρχικού αφηγητή.
Κάποιες στιγμές, έχεις την αίσθηση ότι όσα διαβάζεις εξιστορούνται από ένα και μόνο πρόσωπο, που προσπαθεί να εξισορροπήσει εντός του δυο διαφορετικούς κόσμους, δυο όψεις της προσωπικότητας και της ζωής του. Η αποσπασματική παρουσίαση των γεγονότων, η διαρκής σύνδεσή τους με αναμνήσεις, σχόλια, σκέψεις και λογοτεχνικές αναφορές, εντείνουν την αίσθηση ότι πρόκειται για τον αγωνιώδη, εσωτερικό μονόλογο ενός προσώπου που προσπαθεί να ανακαλύψει το βαθύτερο νόημα της ζωής του στον περίπλοκο κόσμο που τον περιβάλλει.
Στοιχεία και από τους δύο ήρωες μοιράζεται, άλλωστε, και ο συγγραφέας, αν υποθέσουμε ότι οι δύο αφηγητές προσωποποιούν τον εσωτερικό του ίλιγγο. Ο Zia Haider Rahman γεννήθηκε, όπως και ο Ζαφάρ, στο Μπαγκλαντές, μεγάλωσε στη Μεγάλη Βρετανία σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας· σπούδασε, όμως, σε κορυφαία πανεπιστήμια: στην Οξφόρδη, στο Κέιμπριτζ και στο Γέηλ. Έχει εργαστεί, επίσης, ως ανώτερο στέλεχος στον χρηματοπιστωτικό τομέα και σήμερα είναι δικηγόρος με αντικείμενο δραστηριότητας τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο.
Το φιλόδοξο μυθιστόρημα του Rahman δεν εξαντλεί, προφανώς, το ενδιαφέρον του σε αφηγηματικά παιχνίδια. Η ιστορία του διαχέεται διαρκώς σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Η παρουσίαση της περιπετειώδους ζωής του Ζαφάρ, το ταξίδι της οικογένειάς του από το Μπαγκλαντές στην Αγγλία και η δύσκολη ενηλικίωσή του, συνδέονται ποικιλοτρόπως με τις νεανικές του μνήμες, τις ταξικές διαφορές και τον ρατσισμό που αντιμετώπισε στη Μεγάλη Βρετανία. Αλλά και με ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά θέματα: τους Ινδό-Πακιστανικούς πολέμους, πολιτικές, οικονομικές, γεωπολιτικές και ηθικές συγκρούσεις.
Η ιδιόμορφη, ερωτική σχέση του Ζαφάρ με την Έμιλυ, χαρισματικό γόνο της βρετανικής υψηλής κοινωνίας, μάς επιτρέπει, επίσης, να προσεγγίσουμε πιο προσωπικές στιγμές του ήρωα, που ο χαοτικός βίος του μοιάζει να είναι διαρκώς εξαρτημένος από διαφόρων ειδών κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις. Ταυτόχρονα, η παρουσίαση των περιπετειών του Ζαφάρ δίνει την ευκαιρία και στον ανώνυμο αφηγητή να φωτίσει και τη δική του περίπλοκη ζωή, παρόλο που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον προνομιούχο, αρκετά διαφορετικό από εκείνο που διαμόρφωσε τον Ζαφάρ. Ιδιαίτερη σημασία στη βιογραφία του Ζαφάρ έχει παρουσία του στο Αφγανιστάν, λίγο καιρό μετά την αμερικανική εισβολή. Όσα ζει εκεί, προσδίδουν στο μυθιστόρημα τον αστυνομικό και κατασκοπευτικό του χαρακτήρα, προσθέτοντας μια ακόμη ενδιαφέρουσα διάσταση στη σύνθετη πλοκή του.
Η σχέση των δύο αφηγητών με τα μαθηματικά δικαιολογεί, επίσης, και την επαναλαμβανόμενη αναφορά, σε διαφορετικά σημεία της αφήγησης, του περίφημου Θεωρήματος της Μη Πληρότητας του Κούρτ Γκέντελ. Καθώς προχωρά η ανάγνωση του βιβλίου, υποψιάζεσαι ότι η ουσία του Θεωρήματος του Γκέντελ, « που μας λέει ότι η αλήθεια δεν μπορεί πάντοτε να βρεθεί, και ότι δε μπορούμε να ξέρουμε πριν από την αναζήτηση αν η ίδια η αλήθεια είναι τέτοια που να μπορεί να αποκαλυφθεί» έχει στενή σχέση με τα περισσότερα ερωτήματα και θέματα του βιβλίου: όσα σχετίζονται με ταυτότητα και τις προσωπικές σχέσεις αλλά και με εκείνα που διερευνούν την πολιτική, τις πολεμικές συγκρούσεις και την οικονομία.
Γενικότερα, το μυθιστόρημα του Zia Haider Rahman, με τις αρετές μιας ιστορίας με ενδιαφέρουσα πλοκή, δράση, σασπένς και ελκυστικούς χαρακτήρες, μπορεί να διαβαστεί και ως μια σπουδή στην ανθρώπινη γνώση και στην αλήθεια. Η παρουσία του διάσημου θεωρήματος του Γκέντελ στις σελίδες της βιβλίου αντανακλά την αδυναμία μας να κατανοήσουμε πλήρως τον εαυτό μας, τους άλλους και όσα συμβαίνουν στον κόσμο που ζούμε. Η αναζήτηση της αλήθειας και, κυρίως, η γνώση που έχει κατακτήσει ο άνθρωπος φαίνεται να είναι τα μόνα μέσα που διαθέτουμε για να πλησιάσουμε το νόημα του κόσμου, ακόμη κι όταν γνωρίζουμε ότι η αλήθεια που ψάχνουμε μπορεί να μην αποκαλυφθεί ποτέ.
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2022 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
