Ταξίδι στον Χρόνο

Παρουσίαση

Ερωτήσεις

Σχετικά βιβλία

• Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη

  Το ταξίδι στον χρόνο είναι μία ιδέα που απασχολεί, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, την ανθρωπότητα με πολλούς τρόπους. Από τα χρονικά άλματα στους αρχαίους μύθους, με τους θεούς και τους δράκοντες, έως τις σύγχρονες ιστορίες και την ελπίδα ότι, κάποια στιγμή, θα καταφέρουμε να εισχωρήσουμε μέσα από ένα κενό στον κυκλικό χρόνο, η ιδέα του ταξιδιού στον χρόνο παραμένει συναρπαστική.

  Αυτό είναι και το θέμα του βιβλίου «Ταξίδι στον Χρόνο – η ιστορία» (εκδόσεις Τραυλός) του Αμερικανού συγγραφέα και ιστορικού της επιστήμης Τζέιμς Γκλέικ. Εκτός από τις λογοτεχνικές αρετές, η κριτική και η επιστημονική κοινότητα διακρίνουν τον ενδιαφέροντα τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας ενσωματώνει στις αφηγήσεις του τις πολιτισμικές επιπτώσεις της επιστήμης, και ειδικότερα της σύγχρονης τεχνολογίας, στη ζωή μας.

  Για να πραγματοποιήσει το ταξίδι του, ο Τζέιμς Γκλέικ δανείζεται ένα όχημα, μια χρονομηχανή. Δεν αρκείται στα εφόδια της αφήγησης και της φαντασίας του. Το όχημα που διαλέγει δεν είναι άλλο από το κλασικό  βιβλίο του Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς «Η Μηχανή του Χρόνου», ένα από τα πρώτα βιβλία στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα του το ταξίδι στον χρόνο.

  Ο Χ. Τζ. Γουέλς είχε πλησιάσει, άλλωστε, με αξιοθαύμαστη διαύγεια από τα τέλη του 19^ου αιώνα (το βιβλίο του εκδόθηκε το 1895), μέσα από μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας, την έννοια του ταξιδιού στον χρόνο εξερευνώντας θεμελιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο χρονοταξιδιώτης του, ένας επιστήμονας της βικτωριανής εποχής που ταξιδεύει στο έτος 802.701 μ.Χ., δίνει το έναυσμα στον Γκλέικ να προσεγγίσει καλειδοσκοπικά, μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, την έννοια του ταξιδιού στον χρόνο και τη θέση που αυτό έχει κατακτήσει στην επιστήμη, στη λαϊκή κουλτούρα και στον πολιτισμό μας.

  Ο Γκλέικ παρατηρεί αρχικά το περιβάλλον και τις ανακαλύψεις που γέννησαν το μύθο του Γουέλς, ο οποίος έχει επηρεάσει όσο λίγοι την αντίληψή μας για τα ταξίδια στον χρόνο. «Μόλις το 1908», σημειώνει ο συγγραφέας, «ο Πολωνογερμανός μαθηματικός Χέρμαν Μινκόφσκι θα ανακοίνωνε τη ριζοσπαστική του ιδέα: Συνεπώς, ο χώρος καθ’εαυτόν και ο χρόνος καθ’εαυτόν είναι καταδικασμένοι να σβήσουν και να γίνουν απλώς σκιές, και μόνο κάποιου είδους ένωση των δύο θα διατηρήσει μία ανεξάρτητη πραγματική ύπαρξη. Ο Χ. Τζ.Γουέλς είχε κάνει πρώτος αυτή τη σκέψη, αλλά, σε αντίθεση με τον Μινκόφσκι δεν προσπαθούσε να εξηγήσει το Σύμπαν. Απλώς προσπαθούσε να σκαρφιστεί μία μηχανή που θα έδειχνε αληθοφανής για την πλοκή μιας φανταστικής ιστορίας».

  Αυτή η κυκλική διαδρομή, από το χώρο της επιστήμης στη λογοτεχνία και από εκεί στον κινηματογράφο και στα κόμικς, κυριαρχεί στην προσέγγιση του Γκλέικ. Συνεπώς, ο αναγνώστης εξοικειώνεται γρήγορα, και ακολουθεί, μάλλον ευχάριστα, τα χρονικά, διαπολιτισμικά και διεπιστημονικά άλματα του συγγραφέα: από τις θεωρίες του Κουρτ Γκέντελ, τις εξισώσεις της σχετικότητας του Αϊνστάιν και τη συζήτηση για τον τετραδιάστατο χωροχρόνο φτάνει στις απόψεις του Μαρσέλ Προυστ («ένας άνθρωπος που κοιμάται κρατά σε κύκλο ολόγυρά του το νήμα που δένει τις ώρες στην τάξη που ακολουθούν τα χρόνια και οι κόσμοι»)[1].

  Στο ίδιο διακειμενικό παιχνίδι, η ποίηση του Τ. Σ. Έλιοτ και οι φιλοσοφικές απόψεις του Μπερξόν συναντούν τη σκέψη του Νεύτωνα, τη Λωρίδα του Μέμπιους, τη βροχοειδή φιάλη του Φέλιξ Κλάιν, που υποδείκνυε την ύπαρξη μίας τέταρτης διάστασης, τις εξισώσεις του Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ που επέτρεψαν να υπολογιστεί η ταχύτητα του φωτός, τη λογοτεχνία του Βερν και του Μπόρχες, τις απόψεις του Ασίμοφ και του Γούντι Άλλεν.

  Το βιβλίο του Γκλέικ εξελίσσεται σε ένα γοητευτικό ταξίδι στον χρόνο (η λογοτεχνία, η Ιστορία και η τεχνολογία το επιτρέπουν, άλλωστε,  με πολλούς τρόπους στην εποχή μας) σε μία ενδιαφέρουσα εξερεύνηση της επιστήμης, των ανθρώπινων επιτευγμάτων και του πολιτισμού μας. Όσο για τους περισσότερο νηφάλιους ή δύσπιστους αναγνώστες, που αναρωτιούνται για ποιο λόγο χρειαζόμαστε το ταξίδι στον χρόνο ενώ ήδη ταξιδεύουμε στον χώρο τόσο μακριά και τόσο γρήγορα, ο συγγραφέας απαντά: «Για την ιστορία. Για το μυστήριο. Για τη νοσταλγία. Για την ελπίδα. Για να ελέγξουμε τις δυνατότητές μας και να εξερευνήσουμε τις αναμνήσεις μας. Για να αντισταθμίσουμε το αίσθημα μεταμέλειας για τη ζωή που κάναμε, τη μόνη ζωή, τη μία διάσταση, από την αρχή ως το τέλος».

  [1] Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο: Από τη μεριά του Σουάν

• Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη

  • Με ποιο τρόπο συνδυάσει ο συγγραφέας στην αφήγησή του την επιστήμη με τη λογοτεχνία και τη λαϊκή κουλτούρα;

   

  • Γιατί τα ταξίδια στον χρόνο εξάπτουν την ανθρώπινη φαντασία;

   

  • Ποιες είναι οι πιο διάσημες μηχανές του χρόνου στη λογοτεχνία;

   

  • Σχολιάστε τη φράση του βιβλίου: “έναν αιώνα αφότου ο Αϊνστάιν ανακάλυψε ότι η ταυτοχρονία είναι μία χίμαιρα, η τεχνολογία του κόσμου μας, όπου κυριαρχεί διασύνδεση, βασίζεται στην ταυτοχρονία από όσο ποτέ πριν”.

• Σχετικά βιβλία

  

  Πώς μαθαίνουμε

  

  Όπλα Μαθημαζικής Καταστροφής

  

  Νευροεκπαίδευση

  

  Φιλοσοφία της Ιστορίας

  

  Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν)

  

  Προς τα πού κατευθυνόμαστε;