Η εκλαΐκευση της επιστήμης είναι ένα παλιό φαινόμενο το οποίο αναπτύσσεται και αλλάζει μορφή στις ημέρες μας με εντυπωσιακό τρόπο. Έχει αποκτήσει αρκετούς θιασώτες και εκφράζεται ποικιλοτρόπως μέσα από βιβλία, έργα τέχνης, τεχνολογικές εφαρμογές και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.
Στα εξαίρετα δείγματα του είδους ανήκει το κλασικό πλέον βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα Bill Bryson «Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν)» - Μτφ. Ανδρέας Μιχαηλίδης, Εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο συγγραφέας του, με μακρά και επιτυχημένη πορεία στην ταξιδιωτική λογοτεχνία, επιχειρεί να περιηγηθεί στις πιο δύσβατες περιοχές της επιστημονικής γνώσης, ύστερα από πολύχρονη, κοπιώδη έρευνα και ατέλειωτες συζητήσεις με επιστήμονες.
Στο αποτέλεσμα που παραδίδει στους αναγνώστες, η επιστημονική γνώση και η σαφήνεια συνυπάρχουν με το ανατρεπτικό χιούμορ του, καθώς και με την ικανότητά του να συνδυάζει, ακόμη και στα πιο σύνθετα ζητήματα, προσωπικές ιστορίες, ιστορικές αναφορές και εύστοχες παρομοιώσεις.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Η εκλαΐκευση της επιστήμης είναι ένα παλιό φαινόμενο το οποίο αναπτύσσεται και αλλάζει μορφή στις ημέρες μας με εντυπωσιακό τρόπο. Έχει αποκτήσει αρκετούς θιασώτες και εκφράζεται ποικιλοτρόπως μέσα από βιβλία, έργα τέχνης, τεχνολογικές εφαρμογές και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.
Στο πεδίο της επιστήμης, η εκλαΐκευση δεν είναι μίαν εύκολη διαδικασία ούτε πάντοτε επιτυχημένη. Η μετάδοση της επιστημονικής πληροφορίας με προσιτό και εύληπτο τρόπο απαιτεί άτομα που έχουν τη γνώση αλλά και την ικανότητα να απλοποιούν, χωρίς να αλλοιώνουν, την επιστημονική γνώση· η οποία ούτως ή άλλως συμπορεύεται συχνά με την αβεβαιότητα και την αμφιβολία. Σε εποχές όπως η δική μας, όπου η μετάδοση ακατέργαστων και ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών έχει εκτροχιαστεί, η ευθύνη όσων επιχειρούν να κάνουν την επιστήμη προσιτή είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Στα εξαίρετα δείγματα του είδους ανήκει το κλασικό πλέον βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα Bill Bryson «Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν)» – Μτφ. Ανδρέας Μιχαηλίδης, Εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο συγγραφέας του, με μακρά και επιτυχημένη πορεία στην ταξιδιωτική λογοτεχνία, επιχειρεί να περιηγηθεί στις πιο δύσβατες περιοχές της επιστημονικής γνώσης, ύστερα από πολύχρονη, κοπιώδη έρευνα και ατέλειωτες συζητήσεις με επιστήμονες. Στο αποτέλεσμα που παραδίδει στους αναγνώστες, η επιστημονική γνώση και η σαφήνεια συνυπάρχουν με το ανατρεπτικό χιούμορ του, καθώς και με την ικανότητά του να συνδυάζει, ακόμη και στα πιο σύνθετα ζητήματα, προσωπικές ιστορίες, ιστορικές αναφορές και εύστοχες παρομοιώσεις.
«Πρώτα πρώτα, για να μπορέσετε να είστε τώρα εδώ, χρειάστηκε να συγκεντρωθούν τρισεκατομμύρια ελεύθερα άτομα και να οργανωθούν κατά έναν πολύπλοκο και εξαιρετικά βολικό τρόπο ώστε να σας δημιουργήσουν», γράφει απευθυνόμενος στους αναγνώστες. «Στο επίπεδο των ατόμων, το να είναι κάποιος “εσείς” δεν αποτελεί και τόσο μεγάλη πηγή ικανοποίησης. Άλλωστε, παρά την αφοσιωμένη τους προσπάθεια, τα άτομα που σας απαρτίζουν δεν ενδιαφέρονται για εσάς -στην πραγματικότητα, δε γνωρίζουν καν ότι υπάρχετε…», προσθέτει. Και εξηγεί ότι η ζωή σε χημικό επίπεδο είναι εντυπωσιακά κοινότοπη, αφού αποτελείται από άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο, λίγο ασβέστιο, μία πρέζα θείο και κάποια ίχνη από άλλα πολύ συνηθισμένα στοιχεία που μπορεί να βρει κάποιος σε ένα φαρμακείο.
Με την ίδια νηφάλια, και χιουμοριστικά κυνική, διάθεση προσεγγίζει από διαφορετικές οπτικές γωνίες τα σημαντικότερα επιστημονικά ζητήματα του πολιτισμού μας. Ξεκινώντας από τη γέννηση του Σύμπαντος, τη δημιουργία, την ηλικία και το μέγεθος της Γης, φτάνει στην εμφάνιση της ζωής, στα κύτταρα, στις παράξενες ιδέες του Δαρβίνου, στους πιθήκους με ανησυχίες, στα νοήμονα όντα και σε δεκάδες ακόμη θέματα.
Ο Bill Bryson αξιοποιεί τη θητεία του στην ταξιδιωτική λογοτεχνία για να παρουσιάσει με γλαφυρό τρόπο το σύνθετο θέμα του βιβλίου του. Προκειμένου να μεταφέρει όμως στους αναγνώστες με ακρίβεια και εγκυρότητα την επιστημονική εξέλιξη σε όλα σχεδόν τα στάδιά της, φρόντισε να συζητήσει με φυσικούς, χημικούς, γεωλόγους, βιολόγους και επιστήμονες από διαφορετικά πεδία. Το περιπετειώδες ταξίδι του δεν κρύβει τους κινδύνους και τις αλλόκοτες διαδρομές του. Είναι μία περιπλάνηση χωρίς τελικό προορισμό που μάς τροφοδοτεί διαρκώς με νέα αναπάντητα ερωτήματα.
«Τίποτα ίσως δεν αποδεικνύει καλύτερα την ανεπαρκή κατανόησή μας σχετικά με τη δυναμική στο εσωτερικό της Γης από το πόσο απροετοίμαστοι συλλαμβανόμαστε ύστερα από τις διάφορες εκδηλώσεις της. Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα των ορίων της κατανόησής μας από την έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης στην πολιτεία της Ουάσιγκτον το 1980», σημειώνει. Και επισημαίνει ότι ελάχιστα γνωρίζουμε σχετικά με όσα συμβαίνουν κάτω από τα πόδια μας, αν αναλογιστούμε πως η Ford άρχισε να κατασκευάζει αυτοκίνητα και το παγκόσμιο πρωτάθλημα μπέιζμπολ άρχισε να διεξάγεται πολύ πριν μάθουμε πως η Γη έχει πυρήνα, ενώ σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό ότι οι ήπειροι μετακινούνται στην επιφάνεια της Γης όπως τα νούφαρα στις λίμνες.
Ο συγγραφέας, ακολουθώντας αφηγηματικά μια τεθλασμένη διαδρομή με πολλούς σταθμούς, μοιάζει να θέλει να μάς συμφιλιώσει με την αβεβαιότητα και τη ρευστότητα της ζωής πάνω σε έναν «πλανήτη πείραμα». Τονίζοντας ότι «οι συμπεριφοριστικά σύγχρονοι άνθρωποι υπάρχουν για λιγότερο από το 0,01% του χρόνου της ιστορίας της Γης – σχεδόν τίποτα στην πραγματικότητα-, αλλά ακόμα και αυτή η σύντομη ύπαρξη ήταν προϊόν μιας συνεχιζόμενης καλοτυχίας», η οποία, όπως όλα δείχνουν, χρειάζεται να διατηρηθεί και με τη δική μας προσπάθεια.
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2024 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
