Το βιβλίο του Stephen Hawking, «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα», (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Ανδρέας Μιχαηλίδης) είναι το τελευταίο βιβλίο, αποχαιρετιστήριο δώρο, του κορυφαίου επιστήμονα. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα τον Μάρτιο του 2018, λίγο καιρό μετά τον θάνατό του.
Πρόκειται για ένα ελκυστικό ανάγνωσμα στο οποίο ο Hawking προσεγγίζει με διαύγεια, σαφήνεια και αρκετό χιούμορ, τα σπουδαιότερα ζητήματα της σύγχρονης επιστήμης, επισημαίνοντας με πολλούς τρόπους πόσο ζωτικός είναι ο ρόλος της στην επίλυση των προβλημάτων μας στη Γη. Κυρίως σήμερα, με τις τεράστιες προκλήσεις, όπως παρατηρεί, που αντιμετωπίζει ο πλανήτης: την κλιματική αλλαγή, την απειλή του πυρηνικού πολέμου και την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Υπάρχει Θεός; Μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον; Υπάρχει άλλη νοήμων ζωή στο Σύμπαν; Τι υπάρχει μέσα σε μία μαύρη τρύπα; Θα μας ξεπεράσει η τεχνητή νοημοσύνη; Έχει νόημα να αποικίσουμε το διάστημα; Πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε το μέλλον; Θα επιβιώσουμε πάνω στη Γη; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που επιχειρεί να απαντήσει ο Βρετανός θεωρητικός φυσικός και κοσμολόγος.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Το βιβλίο του Stephen Hawking, «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα», (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Ανδρέας Μιχαηλίδης) είναι το τελευταίο βιβλίο, αποχαιρετιστήριο δώρο, του κορυφαίου επιστήμονα. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα τον Μάρτιο του 2018, λίγο καιρό μετά τον θάνατό του.
Πρόκειται για ένα ελκυστικό ανάγνωσμα στο οποίο ο Hawking προσεγγίζει με διαύγεια, σαφήνεια και αρκετό χιούμορ, τα σπουδαιότερα ζητήματα της σύγχρονης επιστήμης, επισημαίνοντας με πολλούς τρόπους πόσο ζωτικός είναι ο ρόλος της στην επίλυση των προβλημάτων μας στη Γη. Κυρίως σήμερα, με τις τεράστιες προκλήσεις, όπως παρατηρεί, που αντιμετωπίζει ο πλανήτης: την κλιματική αλλαγή, την απειλή του πυρηνικού πολέμου και την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Υπάρχει Θεός; Μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον; Υπάρχει άλλη νοήμων ζωή στο Σύμπαν; Τι υπάρχει μέσα σε μία μαύρη τρύπα; Θα μας ξεπεράσει η τεχνητή νοημοσύνη; Έχει νόημα να αποικίσουμε το διάστημα; Πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε το μέλλον; Θα επιβιώσουμε πάνω στη Γη;
Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που θέτει και επιχειρεί να απαντήσει ο Βρετανός θεωρητικός φυσικός και κοσμολόγος. Άλλωστε, το πλούσιο επιστημονικό του έργο, σχετικό με την προέλευση και τη δομή του Σύμπαντος, από τη Μεγάλη Έκρηξη έως τις μαύρες τρύπες, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο παρατηρούμε τον κόσμο.
Η θεωρητική του πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία (ακτινοβολία Hawking) αποκαλύπτει, σύμφωνα με όσα γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου ο καθηγητής Kip S. Thorne, «τη βαθιά σχέση μεταξύ της γενικής θεωρίας της σχετικότητας (μαύρες τρύπες), της θερμοδυναμικής (της φυσικής της θερμότητας) και της κβαντικής φυσικής (το σχηματισμό σωματιδίων εκεί όπου πριν δεν υπήρχε κανένα) ». Γενικότερα, οι ριζοσπαστικές ανακαλύψεις του διαμόρφωσαν τη θεωρητική φυσική του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Επιπλέον, η Νόσος του Κινητικού Νευρώνα που ταλαιπωρούσε τον Hawking από τα εικοσιένα του χρόνια επανέρχεται με διάφορες αφορμές στην αφήγηση του βιβλίου για να εμπνεύσει τελικά αισιοδοξία και δύναμη: η προσπάθειά του να υπερβεί τις συνέπειες της ασθένειάς του και να παραμείνει δημιουργικός λειτουργεί ως θετικό παράδειγμα και ως στάση ζωής ενός γενναίου ανθρώπου που κατάφερε, παρά τις προσωπικές του δυσκολίες, να προσφέρει τόσο πολλά στην επιστήμη και στους συνανθρώπους του.
Όσοι αναζητούν, πάντως, οριστικές απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα του βιβλίου, δε θα τις εντοπίσουν, όπως είναι φυσικό, στις σελίδες του. Οι ερωτήσεις του λειτουργούν ως αφορμές για τη γνωριμία μας με τη σκέψη του Hawking, ως ευκαιρία, για να πλησιάσουμε, μέσω του σπουδαίου επιστήμονα και ερευνητή, ένα μόνο μέρος από το εύρος των ανακαλύψεων του σύνθετου κόσμου της σύγχρονης επιστήμης.
Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο που κυριαρχεί το ερώτημα για το αν υπάρχει άλλη νοήμων ζωή στο Σύμπαν, ο Hawking ξεκινά την αφήγησή του από τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, υπενθυμίζοντας πώς το συνολικό επίπεδο της αταξίας ή εντροπίας στο Σύμπαν πάντοτε αυξάνεται με τον χρόνο. Στη συνέχεια, συσχετίζει αυτόν τον νόμο με τα ζωντανά όντα, για να ορίσει τη ζωή ως ένα δομημένο σύστημα που συντηρεί την ύπαρξή του ενάντια στην τάση για αποδόμηση. Ακολούθως, αναλύει τα συστατικά που συγκροτούν τη ζωή όπως την ξέρουμε, επιχειρεί να φανταστεί μορφές ζωής με διαφορετική χημική βάση από τη δική μας, και φτάνει, μέσα από ακανόνιστες διαδρομές, υποθέσεις και γόνιμες σκέψεις, που περιλαμβάνουν τα διαστρικά ταξίδια, στην ουσία του αρχικού του ερωτήματος. Κοντολογίς, «στην παρούσα κατάστασή μας», συμπληρώνει ο Hawking, «μια συνάντηση με έναν πιο προηγμένο πολιτισμό ίσως καταλήξει σαν τη συνάντηση των ιθαγενών Αμερικανών με τον Κολόμβο-θαρρώ πώς εκείνους δεν τους ευνόησε».
Αναζητώντας απάντηση στο ερώτημα για το αν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, σχεδιάζει περίτεχνα ένα ταξίδι μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος το οποίο περιλαμβάνει: τη βαρυτική θεωρία του Νεύτωνα, την ιδέα του επιστημονικού ντετερμινισμού, την Αρχή της Αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ («Πώς μπορεί κανείς να προβλέψει το μέλλον, όταν δεν μπορεί να μετρήσει ταυτόχρονα και με ακρίβεια τις θέσεις και τις ταχύτητες των σωματιδίων στο παρόν;) και αρκετές ακόμη θεωρίες και ανακαλύψεις. Στην πραγματικότητα, με αφετηρία αυτό το ερώτημα, ο Hawking οδηγεί, με ήπιο τρόπο, τον αναγνώστη στη θέση που θα του επιτρέψει να βρεθεί εγγύτερα στον περίπλοκο κόσμο της κβαντικής επιστήμης και να τον παρατηρήσει.
Προς το τέλος του βιβλίου, στα κεφάλαια που είναι αφιερωμένα στην Τεχνητή Νοημοσύνη («Η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να εξαλείψει τη φτώχεια και τις ασθένειες, όμως οι ερευνητές οφείλουν να φτιάξουν μιαν ελέγξιμη εκδοχή της», σημειώνει) και στη διαμόρφωση του μέλλοντος, εκφράζει ανοιχτά τις ανησυχίες του για την τύχη της ανθρωπότητας. Γράφει για τα σοβαρά προβλήματα της εποχής μας, αναφερόμενος, μεταξύ άλλων, στην παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, στην αναζήτηση χώρου και πόρων για την αντιμετώπιση της τεράστιας αύξησης του ανθρώπινου πληθυσμού της Γης, στην ταχεία εξαφάνιση ζωικών ειδών, στον εκφυλισμό των Ωκεανών και στις επιδημίες.
Παρ’όλα αυτά, και ενώ γνωρίζει ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί για το χειρότερο αλλά και για το καλύτερο, δεν κλείνει το βιβλίο του απαισιόδοξα. Μάς προτρέπει να έχουμε το βλέμμα μας στραμμένο στα αστέρια και όχι στα πόδια μας. Και καταλήγει: «Να είστε περίεργοι. Και όσο δύσκολη και αν φαντάζει η ζωή, υπάρχει πάντα κάτι στο οποίο μπορείτε να επιτύχετε-αρκεί να μην το βάλετε κάτω. Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη. Διαμορφώστε το μέλλον».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2018 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
