Το βιβλίο της φυσικού Helen Czerski, με τίτλο «Καταιγίδα σε φλιτζάνι. Η φυσική της καθημερινής ζωής», (Μετάφραση: Γιάννης Παπαδόγγονας, Εκδόσεις Εφαλτήριο), είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα επιτυχημένης μετάδοσης της επιστημονικής γνώσης, κυρίως σε εκείνους που θεωρούν, εκ των προτέρων, κάθε επιστημονικό θέμα δυσνόητο ή απρόσιτο.
Η συγγραφέας δεν ακολουθεί κάποιον δοκιμασμένο κανόνα εκλαΐκευσης της επιστήμης. Απλώς συνδυάζει τις επιστημονικές της γνώσεις στη Φυσική με την οξυδέρκεια ενός ανθρώπου που παρατηρεί τον μικρόκοσμο και την «ταπεινή» καθημερινότητά μας για να βρει αναλογίες και αντανακλάσεις στον μεγάλο κόσμο που ζούμε ή στη λειτουργία του Σύμπαντος. Η ίδια πιστεύει, άλλωστε, ότι η «επιστήμη δεν αφορά κάποιους ‘άλλους’, αφορά, ‘εμάς’, και ο καθένας μας μπορεί να ζήσει αυτήν την περιπέτεια με τον δικό του τρόπο».
Ποια διαδρομή ακολουθεί; Η εντύπωση που έχει ο αναγνώστης του βιβλίου είναι ότι η συγγραφέας αυτοσχεδιάζει περιπλανώμενη μέσα στον φυσικό κόσμο. Με αυτήν την παιγνιώδη και ανάλαφρη διάθεση, μας δείχνει πώς παρατηρώντας, για παράδειγμα, τον τρόπο που βράζουν οι σπόροι του ποπ-κορν μέσα σε μία κατσαρόλα μπορούμε να κατανοήσουμε τους νόμους των αερίων, τα καιρικά φαινόμενα, τη λειτουργία της ατμομηχανής ή της εκτόξευσης ενός πυραύλου.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Το βιβλίο της φυσικού Helen Czerski, με τίτλο «Καταιγίδα σε φλιτζάνι. Η φυσική της καθημερινής ζωής», (Μετάφραση: Γιάννης Παπαδόγγονας, Εκδόσεις Εφαλτήριο), είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα επιτυχημένης μετάδοσης της επιστημονικής γνώσης, κυρίως σε εκείνους που θεωρούν, εκ των προτέρων, κάθε επιστημονικό θέμα δυσνόητο ή απρόσιτο. Η συγγραφέας δεν ακολουθεί κάποιον δοκιμασμένο κανόνα εκλαΐκευσης της επιστήμης. Απλώς συνδυάζει τις επιστημονικές της γνώσεις στη Φυσική με την οξυδέρκεια ενός ανθρώπου που παρατηρεί τον μικρόκοσμο και την «ταπεινή» καθημερινότητά μας για να βρει αναλογίες και αντανακλάσεις στον μεγάλο κόσμο που ζούμε ή στη λειτουργία του Σύμπαντος. Η ίδια πιστεύει, άλλωστε, ότι η «επιστήμη δεν αφορά κάποιους ‘άλλους’, αφορά, ‘εμάς’, και ο καθένας μας μπορεί να ζήσει αυτήν την περιπέτεια με τον δικό του τρόπο».
Ποια διαδρομή ακολουθεί; Η εντύπωση που έχει ο αναγνώστης του βιβλίου είναι ότι η συγγραφέας αυτοσχεδιάζει περιπλανώμενη μέσα στον φυσικό κόσμο. Με αυτήν την παιγνιώδη και ανάλαφρη διάθεση, μας δείχνει πώς παρατηρώντας, για παράδειγμα, τον τρόπο που βράζουν οι σπόροι του ποπ-κορν μέσα σε μία κατσαρόλα μπορούμε να κατανοήσουμε τους νόμους των αερίων, τα καιρικά φαινόμενα, τη λειτουργία της ατμομηχανής ή της εκτόξευσης ενός πυραύλου. Κάθε κεφάλαιο ξεκινά με κάτι μικρό, φαινομενικά ασήμαντο, το οποίο κρύβει όμως ένα μοτίβο που μπορεί να αναγνωριστεί σε ένα φυσικό φαινόμενο, σε μία σημαντική επιστημονική ιδέα ή σε μία τεχνολογική εξέλιξη.
Εξηγώντας την έννοια της βαρύτητας παρατηρεί αρχικά τη χορευτική συμπεριφορά που αναπτύσσουν οι σταφίδες που ρίχνει κάποιος σε ένα δίλιτρο πλαστικό μπουκάλι ανθρακούχου αναψυκτικού. Και αποκαλύπτει, στη συνέχεια, μέσα από μία πληθώρα ζωηρών παραδειγμάτων, τη σημασία της έλξης της βαρύτητας πάνω στα γιγάντια αργά ρεύματα των ωκεανών, αυτά «τα τεράστια γαλάζια τμήματα που αποτελούν τον μεγαλύτερο κινητήρα του πλανήτη μας». Με ανάλογο τρόπο, κοιτάζοντας τα κύματα της ακροθαλασσιάς, αυτές τις «πομπές από κορυφογραμμές» που μπορεί να φτάσουν στο μέγεθος ενός πλοίου ή να πάρουν τη μορφή των ρυτιδώσεων που προκαλούμε στο τσάι μας όταν το φυσάμε για να κρυώσει, μιλάει για τη φύση των ραδιοκυμάτων, των μικροσκοπικών κυμάτων ορατού φωτός, για τα βαθιά ηχητικά κύματα που εκπέμπουν οι φάλαινες κάτω από το νερό, και για τη λειτουργία του wifi.
Οι κανόνες του στροβιλισμού αναλύονται μέσα από μία περιπετειώδη διαδρομή που ξεκινά από το σπειροειδές ταξίδι των φυσαλίδων στο κέντρο ενός δοχείου και την περιστροφή της Γης για να καταλήξει στη νέα τεχνολογία και στην αναζήτηση λύσεων αποθήκευσης ενέργειας με τη δημιουργία σύγχρονων περιστρεφόμενων σφονδύλων.
Όλη αυτή η περιπλάνηση, από τον μικρόκοσμο στον μεγάλο κόσμο, μοιάζει με ένα ευφυές νοητικό παιχνίδι που επινόησε η συγγραφέας για να διευκολύνει την προσέγγιση σύνθετων επιστημονικών θεμάτων. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο τρόπος που παρουσιάζονται οι «μηχανισμοί» που υπάρχουν στη φύση έχει και μίαν άλλη σημασία για τη συγγραφέα, η οποία πιστεύει ότι αν εξοικειωθεί κάποιος με τα βασικά φυσικά μοτίβα που συνθέτουν τον κόσμο μας καταλαβαίνει πώς συνδέονται μεταξύ τους και αλλάζει η προοπτική του. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου επιχειρεί, άλλωστε, να εξηγήσει πώς αυτά τα μοτίβα συναρμόζονται και σχηματίζουν τα τρία συστήματα που συντηρούν τη ζωή μας: το ανθρώπινο σώμα, τον πλανήτη μας και τον πολιτισμό μας. Και συμπεραίνει: «Το να κατανοήσουμε καλύτερα και τα τρία συστήματα ίσως να είναι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε για να παραμείνουμε ζωντανοί και για να διατηρήσουμε την κοινωνία μας ακμαία».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2024 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
