«Εμένα, οι κάτοικοι των θαλασσών με έμαθαν προπαντός να μιλάω. Οι διαφορετικοί τρόποι τους να επικοινωνούν και να φτιάχνουν ιστορίες, παρά τη φαινομενική σιωπή της θάλασσας, μου αποκάλυψαν την τέχνη του λόγου. Αυτά τα εκπληκτικά εύγλωττα πλάσματα μού εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους και μου έδωσαν την όρεξη και την έμπνευση να τις διηγηθώ με τη σειρά μου».
Με αυτές τις φράσεις, ο Γάλλος συγγραφέας Bill François παρουσιάζει, στον πρόλογο του βιβλίου του, την ουσία όσων αφηγείται στην «ευφράδεια της σαρδέλας» (μτφρ. Αγγελική Τσέλιου) που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη.
Πρόκειται για ένα πρωτότυπο, υβριδικό ανάγνωσμα. Συνδυάζει στοιχεία από διαφορετικά λογοτεχνικά γένη. Μοιάζει με παραμύθι, αλλά δεν είναι. Έχει ως έναυσμα τις αναμνήσεις από τις θαλασσινές περιπέτειες των παιδικών χρόνων του συγγραφέα, αλλά δεν περιορίζεται σε μιαν αυτοβιογραφική ενδοσκόπηση. Οι επιστημονικές αναφορές για τη θαλάσσια ζωή, όλες τεκμηριωμένες και σαφείς - ο Bill François σπούδασε φυσική και αφιερώθηκε στην έρευνα στον τομέα της υδροδυναμικής-, συνυπάρχουν με λογοτεχνικές παραπομπές, ιστορικές και ανθρωπολογικές πληροφορίες.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
«Εμένα, οι κάτοικοι των θαλασσών με έμαθαν προπαντός να μιλάω. Οι διαφορετικοί τρόποι τους να επικοινωνούν και να φτιάχνουν ιστορίες, παρά τη φαινομενική σιωπή της θάλασσας, μου αποκάλυψαν την τέχνη του λόγου. Αυτά τα εκπληκτικά εύγλωττα πλάσματα μού εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους και μου έδωσαν την όρεξη και την έμπνευση να τις διηγηθώ με τη σειρά μου».
Με αυτές τις φράσεις, ο Γάλλος συγγραφέας Bill François παρουσιάζει, στον πρόλογο του βιβλίου του, την ουσία όσων αφηγείται στην «ευφράδεια της σαρδέλας» (μτφρ. Αγγελική Τσέλιου) που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη.
Πρόκειται για ένα πρωτότυπο, υβριδικό ανάγνωσμα. Συνδυάζει στοιχεία από διαφορετικά λογοτεχνικά γένη. Μοιάζει με παραμύθι, αλλά δεν είναι. Έχει ως έναυσμα τις αναμνήσεις από τις θαλασσινές περιπέτειες των παιδικών χρόνων του συγγραφέα, αλλά δεν περιορίζεται σε μιαν αυτοβιογραφική ενδοσκόπηση. Οι επιστημονικές αναφορές για τη θαλάσσια ζωή, όλες τεκμηριωμένες και σαφείς – ο Bill François σπούδασε φυσική και αφιερώθηκε στην έρευνα στον τομέα της υδροδυναμικής- συνυπάρχουν με λογοτεχνικές παραπομπές, ιστορικές και ανθρωπολογικές πληροφορίες.
Στο βιβλίο του, οι μύθοι και οι επιστημονικές ανακαλύψεις για τον θαλάσσιο κόσμο συνδέονται για να αποκαλύψουν πολλά από τα μυστικά των υδρόβιων κατοίκων του αλλά και υποφωτισμένες όψεις του ανθρώπινου πολιτισμού. Συνεκτικό στοιχείο της αφήγησης – συχνά ποιητική, με χιούμορ και λεπτά ειρωνική- παραμένει το πάθος του συγγραφέα για τη θαλάσσια ζωή. Η διαφύλαξη και η προστασία των ωκεανών, στην επιβαρυμένη οικολογικά εποχή μας, προκύπτει, ως αίτημα, αβίαστα στην ιστορία του. Ο Bill François δε ζητά από κανέναν να σώσει τους ωκεανούς και τα υποβρύχια θαύματά τους. Έχει όμως την ικανότητα να αποκαλύπτει το μεγαλείο τους μέσα από τις λέξεις και τη δύναμη της λογοτεχνίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι η ιδέα να γράψει ένα βιβλίο για τον υποβρύχιο κόσμο προέκυψε μετά τη βράβευσή του σε έναν διαγωνισμό ρητορικής που διοργάνωσε το γαλλικό τηλεοπτικό κανάλι France 2. Αυτή η διάκριση τού επέτρεψε να συναντήσει τους κατάλληλους ανθρώπους και να τους προτείνει την έκδοση μιας ιστορίας για τη θάλασσα. Έτσι η αγάπη του για τις λέξεις και το πάθος του για την υποβρύχια ζωή ενώθηκαν αρμονικά στη συγγραφή.
Οι ευφάνταστοι τρόποι επικοινωνίας των υποβρύχιων πλασμάτων αποτελούν ένα σημαντικό μέρος των παρατηρήσεων και της έρευνάς του: « […] εκεί όπου το μάτι αντιλαμβάνεται απλώς ένα ψάρι που κολυμπάει, το νερό τριγύρω είναι γεμάτο αόρατες τολύπες από αληθινά αρώματα συναισθημάτων, τις φερομόνες που εκφράζουν την ψυχική τους κατάσταση», γράφει. Και εξηγεί στη συνέχεια αναλυτικά πώς το χρώμα στον υποβρύχιο κόσμο είναι λόγος, και το πώς οι ιστορίες που λένε μεταξύ τους τα ψάρια «μεταφέρονται από διάφορα κύματα και διαύλους: αθέατα χρώματα, ηλεκτρομαγνητικά πεδία, δονήσεις του νερού, φερομόνες».
Το ταξίδι συνεχίζεται στο υποθαλάσσιο Παρίσι και στη γνωριμία με τους υδρόβιους κατοίκους του. Στις αποβάθρες του Σηκουάνα, κοντά στο Λούβρο και στην Παναγία των Παρισίων, ζουν οι περίφημες πέρκες, τυπικές Παριζιάνες κατά τον συγγραφέα. «Συνδυάζουν τα ριγέ φορέματά τους με το χρώμα του νερού και στολίζονται με κόκκινα πτερύγια όταν έρχεται η άνοιξη». Δεν είναι μόνες όμως. Ζουν πολύ κοντά στους ποταμίσιους κεφάλους, που τρέφονται με φτερωτά μυρμήγκια αλλά και με βρύα και φύκια φραγμάτων.
Η θαλάσσια ζωή είναι συνυφασμένη εδώ και αιώνες με διαφόρων ειδών μύθους. Ο συγγραφέας ανασύρει, και επιχειρεί να κατανοήσει, τον θρύλο του καθρέφτη, σύμφωνα με τον οποίο οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι ο ωκεανός, κάτω από τον καθρέφτη της επιφάνειάς του, ήταν ένας παράλληλος κόσμος που κάθε πλάσμα της στεριάς είχε υποχρεωτικά το αντίστοιχό του μέσα στα κύματα. Μια κοσμολογική θεωρία που γοήτευσε την επιστήμη αλλά και την Εκκλησία, η οποία βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει μέσω του θρύλου τη δημιουργική δύναμη του Θεού.
Στο πέρασμα του χρόνου υπήρξαν όμως και άνθρωποι που δεν αρκέστηκαν στο να πλάθουν μύθους για να κατανοήσουν τον υδρόβιο κόσμο. Θέλησαν να τον γνωρίσουν καλύτερα και να επικοινωνήσουν με τα πλάσματά του. Για παράδειγμα, οι Αβορίγινες της Αυστραλίας είχαν διευρύνει τη συνομιλία τους με τα θαλάσσια πλάσματα, αναπτύσσοντας ένα είδος… επιχειρηματικής δραστηριότητας μαζί τους. Προκειμένου να πιάσουν μεγάλα ψάρια, χελώνες και καρχαρίες, ζητούσαν τη συνεργασία ενός μικρότερου ψαριού, του κολλησόψαρου, που τους καθοδηγούσε, μέσα από μίαν ευφάνταστη τεχνική ψαρέματος, για να παγιδεύσουν τη λεία τους. Ανάλογα καθήκοντα είχαν ανατεθεί από ορισμένους ψαράδες και στις όρκες, οι οποίες τα εκπλήρωναν με θαυμαστή ευφυΐα, προθυμία και συνεργατική διάθεση.
Οι ιστορίες που αφηγούνται τα ψάρια είναι ατέλειωτες. Και σαφώς δεν έχουν αποκαλυφθεί όλες. Για αυτό και ο συγγραφέας παρομοιάζει, στον επίλογο του βιβλίου του, τον κόσμο της θάλασσας με τον κόσμο των λέξεων. Και καταλήγει: «Είναι ένας χώρος ελευθερίας, που πρέπει να παραμείνει τέτοιος. Αυτοί που θέλουν να εξημερώσουν τις λέξεις, να επιβάλουν κανόνες στην έκφραση και στην ομιλία μοιάζουν με εκείνους που θέλουν να βάλουν σύνορα στις θάλασσες. Ο ωκεανός ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Η φαντασία το ίδιο».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2018 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
