Πώς μπορεί κάποιος να συμπυκνώσει τη γνώση αιώνων και τις επιστημονικές ανακαλύψεις της ανθρωπότητας στις σελίδες ενός μικρού βιβλίου; O William Bynum, ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής στο University College του Λονδίνου, δίνει μια απάντηση στο ερώτημα με το δικό του βιβλίο. Πρόκειται για την έκδοση, Μικρή Ιστορία της Επιστήμης (Εκδόσεις Πατάκη) στην οποία αφηγείται με τρόπο συνοπτικό και συνάμα ελκυστικό την ιστορία της επιστήμης από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας.
Ο Bynum δεν προσεγγίζει το παρελθόν μόνο με τη βεβαιότητα του ιστοριογράφου που γράφει γνωρίζοντας καλά τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα. Βασίζεται περισσότερο στην πεποίθηση που υποστηρίζει ότι η επιστημονική εξέλιξη οικοδομείται αλυσιδωτά, πάνω σε ιδέες και κατακτήσεις που η μια γενιά κληροδοτεί στην επόμενη. «Μπορεί σήμερα να γνωρίζουμε περισσότερα», σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου, «όμως οι άνθρωποι που σκέφτονταν σε βάθος τον κόσμο τους πριν από 3000 χρόνια ήταν το ίδιο έξυπνοι μ΄εμάς».
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Πώς μπορεί κάποιος να συμπυκνώσει τη γνώση αιώνων και τις επιστημονικές ανακαλύψεις της ανθρωπότητας στις σελίδες ενός μικρού βιβλίου; O William Bynum, ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής στο University College του Λονδίνου, δίνει μια απάντηση στο ερώτημα με το δικό του βιβλίο. Πρόκειται για την έκδοση, Μικρή Ιστορία της Επιστήμης (Εκδόσεις Πατάκη) στην οποία αφηγείται με τρόπο συνοπτικό και συνάμα ελκυστικό την ιστορία της επιστήμης από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας.
Το εγχείρημα του Bynum δεν θα ήταν ενδεχομένως τόσο επιτυχημένο, αν δεν είχε προηγηθεί το ξεχωριστό παράδειγμα του Sir Ernst Hans Joseph Gombrich: ο Αυστριακός θεωρητικός κατάφερε με το βιβλίο του Μικρή Ιστορία του Κόσμου να αφηγηθεί αξιόπιστα και με αξιοθαύμαστη αμεσότητα την ιστορία της ανθρωπότητας, από τη λίθινη έως τη σύγχρονη εποχή. Τον ενθουσιασμό και την αμεσότητα του Gombrich δανείζεται, κατά κάποιο τρόπο, στη δική του αφήγηση ο Bynum, συμπυκνώνοντας μέσα στα 40 κεφάλαια του βιβλίου του τις ανακαλύψεις και τα άλματα προόδου της ανθρωπότητας στο πέρασμα των αιώνων.
Ο Bynum δεν προσεγγίζει το παρελθόν μόνο με τη βεβαιότητα του ιστοριογράφου που γράφει γνωρίζοντας καλά τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα. Βασίζεται περισσότερο στην πεποίθηση που υποστηρίζει ότι η επιστημονική εξέλιξη οικοδομείται αλυσιδωτά, πάνω σε ιδέες και κατακτήσεις που η μια γενιά κληροδοτεί στην επόμενη. «Μπορεί σήμερα να γνωρίζουμε περισσότερα», σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου, «όμως οι άνθρωποι που σκέφτονταν σε βάθος τον κόσμο τους πριν από 3000 χρόνια ήταν το ίδιο έξυπνοι μ΄εμάς».
Η περιήγηση του στο πεδίο της επιστήμης ακολουθεί μια γραμμική χρονολογική ανάπτυξη, με αφετηρία όσα ανακαλύφθηκαν στους αρχαίους πολιτισμούς που άκμασαν στη Βαβυλώνα, την Αίγυπτο, στις περιοχές της Ινδίας και της Κίνας. Μνημονεύει, για παράδειγμα, την Ινδία, που μας χάρισε του αριθμούς και την αγάπη για τα μαθηματικά και την Κίνα, από την οποία ήρθε το χαρτί, η πυρίτιδα και η απαραίτητη, για την πλοήγηση, πυξίδα. Η αφήγησή του διανθίζεται με σχόλια και παρατηρήσεις που συνδέουν τις επιστημονικές ανακαλύψεις με τη γενικότερη ανάπτυξη αυτών των κοινωνιών, αναφερόμενος στην ύπαρξη των εμπορικών δικτύων και στην ευημερία: «η επιστήμη ωφελούσε το εμπόριο, και ο πλούτος από το εμπόριο επέτρεπε την πολυτέλεια της μελέτης», σημειώνει.
Το ταξίδι του συνεχίζεται στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, στη σκέψη του Θαλή και του Αναξίμανδρου, στην προσφορά του Ευκλείδη στην επιστήμη, που ήταν εκείνος που συγκέντρωσε, εν είδη εγχειριδίου, τις βασικές παραδοχές, κανόνες και διαδικασίες της γεωμετρίας. «Το σπουδαίο έργο του, τα Στοιχεία», γράφει ο Bynum, « αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού και μελέτης σε όλη την Ευρώπη. Μπορεί κι εσείς να μελετήσετε κάποια μέρα τη δική του γεωμετρία επιπέδου. Σίγουρα, θα θαυμάσετε την κρυστάλλινη και λιτή ομορφιά της ». Στη συνέχεια, από τη σκέψη του Ιπποκράτη, του Αριστοτέλη και του Γαληνού, ο αναγνώστης οδηγείται στην ανάπτυξη της επιστήμης στον κόσμο του ισλάμ, και φτάνει στις ιδέες του μεγαλύτερου θεολόγου του Μεσαίωνα, του Θωμά Ακινάτη: ο θαυμασμός του για τον Αριστοτέλη, τον οδήγησε να συγκεράσει τη χριστιανική σκέψη με την αριστοτελική επιστήμη και φιλοσοφία.
Ο συγγραφέας επιχειρεί να προσεγγίσει όλο το εύρος των επιστημονικών ανακαλύψεων και να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε ποικίλους συσχετισμούς ανάμεσά τους. Η εφεύρεση του τηλεσκοπίου και το πέρασμα από την αντίληψη του γεωκεντρικού Σύμπαντος στο ηλιοκεντρικό, οι αναφορές στον Κοπέρνικο, τον Γαλιλαίο, τον Χάρβεϋ, τον Μπέικον, τον Καρτέσιο και τον Νέυτωνα δίνουν σταδιακά τη θέση τους στην εξέλιξη του περιοδικού πίνακα της χημείας, στη φυσική που κρύβεται πίσω από τον ηλεκτρισμό, τη βαρύτητα και τη δομή των ατόμων. Η Μικρή Ιστορία της Επιστήμης ολοκληρώνεται με κεφάλαια αφιερωμένα σε σύγχρονα θέματα, σχετικά με τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, τη Μεγάλη Έκρηξη και την επιστήμη της ψηφιακής εποχής.
Στόχος του Bynum δεν μοιάζει να είναι η λεπτομερής καταγραφή των επιστημονικών ανακαλύψεων, αν και οι πληροφορίες που παραθέτει μαρτυρούν τη βαθιά γνώση του θέματός του, όσο η συνολική αφήγηση της ανθρώπινης περιπέτειας. Εκτός των άλλων, η μικρή ιστορία του για την επιστήμη λειτουργεί σαν ένα εξαιρετικό εργαλείο κατανόησης του κόσμου μας και των ανθρώπων που συνέβαλαν δραστικά στην εξέλιξή του.
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2024 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
