Ποια είναι τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο; Το ερώτημα απασχολεί, πολύ συχνά, κυβερνήσεις, εκπαιδευτικούς, δασκάλους, μαθητές και γονείς. Αναζητούν μεθόδους, παραδείγματα και λύσεις για να προσεγγίσουν τις αλλαγές και τα προβλήματα που επιφέρουν στην εκπαίδευση οι εξελίξεις κάθε εποχής. Το βιβλίο «Φυτώριο ευφυΐας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), της Βρετανίδας εκπαιδευτικού Λούσι Κρέχαν, επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα με έναν πολύ ενδιαφέροντα και αποτελεσματικό τρόπο.
Για να κατανοήσει καλύτερα ορισμένα από τα πιο επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα, η συγγραφέας ταξίδεψε διαδοχικά στη Φινλανδία, στην Ιαπωνία, στη Σαγκάη, στη Σιγκαπούρη και στον Καναδά. Στις χώρες αυτές συζήτησε με διευθυντές σχολείων και συναδέλφους της, συνάντησε μαθητές και γονείς, δίδαξε σε σχολεία, φιλοξενήθηκε σε σπίτια εκπαιδευτικών με παιδιά σχολικής ηλικίας, έζησε την καθημερινότητα, την ευφορία και τις απογοητεύσεις των μαθητών στις σχολικές αίθουσες.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Ποια είναι τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο; Το ερώτημα απασχολεί, πολύ συχνά, κυβερνήσεις, εκπαιδευτικούς, δασκάλους, μαθητές και γονείς. Αναζητούν μεθόδους, παραδείγματα και λύσεις για να προσεγγίσουν τις αλλαγές και τα προβλήματα που επιφέρουν στην εκπαίδευση οι εξελίξεις κάθε εποχής. Το βιβλίο «Φυτώριο ευφυΐας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), της Βρετανίδας εκπαιδευτικού Λούσι Κρέχαν, επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα με έναν πολύ ενδιαφέροντα και αποτελεσματικό τρόπο.
Η Λούσι Κρέχαν σπούδασε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, εργάστηκε ως σχολική ψυχολόγος, και αφού δίδαξε μερικά χρόνια φυσικές επιστήμες σε αγγλικά γυμνάσια αποφάσισε να ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην εκπαιδευτική έρευνα και πολιτική στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Η εκπαίδευση δεν είναι απλώς το αντικείμενο των σπουδών της, αλλά και το πεδίο που θέλησε να διερευνήσει βιωματικά, με πάθος, πέρα από τις θεωρητικές αναλύσεις των ειδικών.
Για να κατανοήσει καλύτερα ορισμένα από τα πιο επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα, ταξίδεψε διαδοχικά στη Φινλανδία, στην Ιαπωνία, στη Σαγκάη, στη Σιγκαπούρη και στον Καναδά. Στις χώρες αυτές συζήτησε με διευθυντές σχολείων και συναδέλφους της, συνάντησε μαθητές και γονείς, δίδαξε σε σχολεία, φιλοξενήθηκε σε σπίτια εκπαιδευτικών με παιδιά σχολικής ηλικίας, έζησε την καθημερινότητα, την ευφορία και τις απογοητεύσεις των μαθητών στις σχολικές αίθουσες. Η περιπέτεια και τα αποτελέσματα της έρευνάς της έχουν καταγραφεί με ζωηρό και αναλυτικό τρόπο στο βιβλίο της, χρήσιμο και αποκαλυπτικό πόνημα για όλους όσοι ενδιαφέρονται για το μέλλον της εκπαίδευσης.
Το πρόγραμμα PISA
Γιατί επέλεξε, όμως, να ταξιδέψει σε αυτές τις χώρες; Ποια κριτήρια τις οδηγούν στην κορυφή της λίστας με τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα; Η Λούσι Κρέχαν διάλεξε τους προορισμούς των ταξιδιών της με βάση την υψηλή απόδοση που έχουν οι μαθητές τους στο περίφημο πρόγραμμα PISA: το διεθνές πρόγραμμα αξιολόγησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων των μαθητών που βρίσκονται στο τέλος της Υποχρεωτικής τους Εκπαίδευσης.
Αν και η ίδια το θεωρεί «προσεκτικά σχεδιασμένο, ώστε να μετρά την ικανότητα των μαθητών να εφαρμόζουν και να αξιοποιούν τη γνώση και όχι απλώς να την αποστηθίζουν και να την αναπαράγουν», δεν αρκέστηκε στη θεωρητική μελέτη των αποτελεσμάτων του. Επειδή, όπως γράφει χαρακτηριστικά, οι αναλύσεις και τα συμπεράσματα από τις έρευνες του είδους «περιλαμβάνουν τα μεγέθη επίδρασης, αφήνουν όμως απ’ έξω τους ανθρώπους. Μπορούν να πουν τι σχετίζεται με τι, αλλά όχι πώς το κάθε πράγμα αλληλεπιδρά με μια κουλτούρα. Μαθαίνεις για το «τι», αλλά όχι για το «πώς» και το «γιατί».
Στο βιβλίο της, το οποίο μπορεί να διαβαστεί κάλλιστα και ως ένα ταξίδι στον πολιτισμό και στην πολιτική ιστορία αυτών των διαφορετικών χωρών μέσα από τους κανόνες των εκπαιδευτικών τους συστημάτων, η συγγραφέας προτάσσει γεγονότα, συζητήσεις, την επαφή της με τους ανθρώπους και τα βιώματά τους.
Εκπαιδευτικά συστήματα
Στη Φινλανδία, χώρα με τους υψηλότερους δείκτες αλφαβητισμού παγκοσμίως («κάθε Φινλανδός δανείζεται κατά μέσο όρο 18 βιβλία το χρόνο μόνο από τις βιβλιοθήκες»), τα παιδιά δεν απαιτείται να μάθουν ανάγνωση μέχρι να γίνουν επτά χρονών. Έως τότε, οι δραστηριότητές τους επικεντρώνονται στο παιχνίδι, στη σωματική, γνωσιακή, κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό δεν εμποδίζει, όμως, τα φινλανδόπουλα να διαβάζουν με ευχέρεια αρκετά βιβλία στα δεκαπέντε τους.
Το αργοπορημένο ξεκίνημα της τυπικής σχολικής φοίτησης όσο και η καθυστέρηση της κατανομής των Φινλανδών μαθητών στα σχολεία διαφορετικού τύπου, προϋποθέτουν, όμως, τον καλοσχεδιασμένο μηχανισμό εκπαίδευσης που δομήθηκε στη χώρα με προσοχή και γνώση στη διάρκεια πολλών ετών. Για παράδειγμα, η στήριξη των αδύναμων μαθητών παρέχεται από τον δάσκαλο με επιπλέον μαθήματα μετά τις ώρες του σχολείου, καθώς και από ποικίλες στρατηγικές τις οποίες οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν στις παιδαγωγικές τους σπουδές.
Στα σχολεία της Ιαπωνίας (στην παράδοση της χώρας η εκπαίδευση θεωρούνταν πρωτίστως εργαλείο διακυβέρνησης, προκειμένου να διαπλάθονται υπάκουοι και αξιόπιστοι πολίτες), οι μαθητές υπομένουν με καρτερικότητα και αξιοπρέπεια ό,τι στις αντιλήψεις της Δύσης θεωρείται αφόρητο. Υπερισχύουν, επίσης, το ομαδικό πνεύμα έναντι της ατομικότητας και η αυστηρή εφαρμογή ατέλειωτων σχολικών κανόνων, αφού «η Ιαπωνία», σύμφωνα με τη μαρτυρία μιας Γιαπωνέζας φοιτήτριας με την οποία συνομίλησε η συγγραφέας, «είναι μια χώρα όπου, όταν βγαίνεις στην κοινωνία, πρέπει να τηρείς κατά γράμμα τους κανόνες· άρα, πρέπει, να μάθεις πρώτα να τους ακολουθείς στο σχολείο». Η διδασκαλία των μαθηματικών στη χώρα βασίζεται, πάντως, σε παραδείγματα της πραγματικής ζωής, «σε αντιδιαστολή με την αμερικάνικη προσέγγιση όπου οι δάσκαλοι εισάγουν τις μαθηματικές έννοιες κατευθείαν και διδάσκουν στους μαθητές τη σωστή διαδικασία για την επίλυση των προβλημάτων».
Η συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει τα διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα σε όλο τους το εύρος. Πρόθεσή της είναι να κατανοήσει τους πολιτισμικούς, κοινωνικούς και ιστορικούς λόγους που τα διαμορφώνουν. Αναζητά, για παράδειγμα, τις βαθύτερες αιτίες που καθιστούν την εκπαίδευση στη Σιγκαπούρη εντυπωσιακά απαιτητική και ανταγωνιστική. Προσπαθεί να κατανοήσει την κομφουκιανή κουλτούρα μάθησης στην Κίνα και τον γόνιμο τρόπο που το κινέζικο σύστημα αξιοποιεί την αποτυχία. Και εκθειάζει το εκπαιδευτικό σύστημα του Καναδά, για την ευελιξία του και για τον τρόπο που ισορροπεί τη διδασκαλία της ακαδημαϊκής ύλης με την ανάπτυξη ευρύτερων γνωστικών, κοινωνικών και ηθικών δεξιοτήτων.
Το συμπέρασμα που προκύπτει, σαφώς, από την ανάγνωση του βιβλίου σχετίζεται με την πεποίθηση που υποστηρίζει ότι η προσπάθεια να μιμηθεί κάποιος ένα επιτυχημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, χωρίς να λάβει υπόψιν του τα πολιτισμικά και άλλα χαρακτηριστικά της χώρας που το εφαρμόζει, θα οδηγηθεί μάλλον στην αποτυχία. Το να εξετάζεις και να μελετάς, όμως, διαφορετικά εκπαιδευτικά παραδείγματα στην πράξη, μπορεί να σε οδηγήσει πιο κοντά σε έναν σημαντικό στόχο, «που δεν είναι άλλος από το να έχει παιδί και κάθε νέος άνθρωπος την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2024 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
