Ομιλητής

Γιώργος Μικρός

Η Έλενα Φερράντε είναι μια από τις πιο γνωστές σύγχρονες συγγραφείς της Ιταλίας. Έχει συγγράψει 8 βιβλία με γνωστότερα αυτά που ανήκουν στην Τετραλογία της Νάπολης. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, ενώ το περιοδικό Time τη συμπεριλαμβάνει στα 100 πρόσωπα με τη μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή.

Ωστόσο, παρά την τεράστια παγκόσμια επιτυχία της, η Φερράντε κρύβει ένα μυστικό. Την ίδια της την ταυτότητα. Το όνομα Φερράντε είναι λογοτεχνικό ψευδώνυμο που χρησιμοποιήθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 όταν εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο της. Η ίδια είναι υπέρμαχος της αυτονόμησης του λογοτεχνικού βιβλίου από τον συγγραφέα του. Για τη Φερράντε, η ανωνυμία είναι συνειδητή προσέγγιση της λογοτεχνικής γραφής και προϋπόθεση της δημιουργικής της έκφρασης.

Όπως είναι αναμενόμενο, το μυστήριο της πραγματικής ταυτότητας της Έλενα Φερράντε απασχόλησε πολύ νωρίς κριτικούς της λογοτεχνίας, γλωσσολόγους, δημοσιογράφους, πληροφορικούς, ακόμα και φυσικούς!

Στην ομιλία μας, θα παρουσιάσουμε συνοπτικά αυτή την άτυπη εκστρατεία αποκάλυψης της ταυτότητας της Φερράντε τα τελευταία 20 χρόνια, καθώς και τα βασικά πορίσματα που προέκυψαν από τη μέχρι τώρα διερεύνηση. Στη συνέχεια, θα αναφερθούμε στην πιο πρόσφατη διερεύνηση της πατρότητας των έργων της Φερράντε από μια ομάδα εξειδικευμένων υπολογιστικών γλωσσολόγων, πληροφορικών και στατιστικολόγων οι οποίοι συνεργάστηκαν το 2017 υπό την εποπτεία των καθηγητών Michele Cortelazzo και Arjuna Tuzzi από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.

Αν και όλοι οι ερευνητές που συμμετείχαν σε αυτήν την ομάδα ανήκαν σε διαφορετικά ερευνητικά πεδία, και χρησιμοποίησαν διαφορετικές τεχνικές και εργαλεία, κατέληξαν ομόφωνα, και χωρίς προηγούμενη συνεργασία, να εντοπίσουν ως πιθανό πραγματικό συγγραφέα πίσω από το ψευδώνυμο Έλενα Φερράντε τον Ναπολιτάνο δημοσιογράφο και λογοτέχνη Domenico Starnone. Ένα πρόσωπο που είχε ήδη αναφερθεί από προηγούμενες έρευνες ως εκείνο που πιθανόν να κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο.

Στο πλαίσιο της ομιλίας αυτής, θα γίνει πιο ειδικευμένη αναφορά στην δική μου συμβολή στην αποκάλυψη της ταυτότητας της  Φερράντε, μέσα από την πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, και ειδικότερα στη χρήση μεθόδων εντοπισμού του προφίλ του συγγραφέα (author profiling) και τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, ώστε ο υπολογιστής να εντοπίσει το φύλο, την ηλικία και τον τόπο καταγωγής της Φερράντε και στη συνέχεια να τα ταυτίσει με αυτά του Domenico Starnone.

Όπως θα γίνει εμφανές, η τεχνητή νοημοσύνη μάς ανοίγει ένα τεράστιο εύρος δυνατοτήτων για να διερευνήσουμε και να επιλύσουμε μυστήρια λογοτεχνικής πατρότητας αλλά και να εξετάσουμε τη λογοτεχνική παραγωγή από απόσταση, να τη δούμε μέσα από το πρίσμα της ποσοτικοποίησης της γλωσσικής χρήσης και να την εντάξουμε σε ευρύτερες νησίδες ερμηνείας οι οποίες προκύπτουν μέσα από τα ίδια τα δεδομένα και δεν επηρεάζονται από προϋπάρχουσες θεωρητικές στρεβλώσεις.