«Δεν φοβάμαι μήπως αρρωστήσω. Τι φοβάμαι λοιπόν; Φοβάμαι όλα τα πράγματα που μπορεί να αλλάξει γύρω μου η επιδημία. Μήπως ο πολιτισμός μας αποδειχτεί χάρτινος πύργος. Φοβάμαι τον αποδεκατισμό και την κατάρρευση, αλλά και το αντίθετο: μήπως αυτό το κύμα φόβου δεν αφήσει κανένα ίχνος, μήπως περάσει χωρίς να αλλάξει τίποτα». Αυτές οι φράσεις του Ιταλού συγγραφέα Paolo Giordano φέρνουν, ενδεχομένως, στο μυαλό πρόσφατες, δικές μας σκέψεις, επειδή γράφτηκαν πριν από λίγες εβδομάδες, εν θερμώ, τις πρώτες ημέρες του ξεσπάσματος της πανδημίας του κωρονοϊού.
Στο βιβλίο του “Περί μετάδοσης”, που κυκλοφόρησε τάχιστα και στη γλώσσα μας από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της συγγραφέως Σώτης Τριανταφύλλου, ο Giordano παρουσιάζει ένα υποδειγματικό ημερολόγιο καραντίνας. Δεν είναι τυχαίο ότι το σύντομο αυτό πόνημα, που γράφτηκε στη Ρώμη από τις 29 Φεβρουαρίου έως τις 26 Μαρτίου, έχει μεταφραστεί έως τώρα σε περισσότερες από 26 γλώσσες.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
«Δεν φοβάμαι μήπως αρρωστήσω. Τι φοβάμαι λοιπόν; Φοβάμαι όλα τα πράγματα που μπορεί να αλλάξει γύρω μου η επιδημία. Μήπως ο πολιτισμός μας αποδειχτεί χάρτινος πύργος. Φοβάμαι τον αποδεκατισμό και την κατάρρευση, αλλά και το αντίθετο: μήπως αυτό το κύμα φόβου δεν αφήσει κανένα ίχνος, μήπως περάσει χωρίς να αλλάξει τίποτα». Αυτές οι φράσεις του Ιταλού συγγραφέα Paolo Giordano φέρνουν, ενδεχομένως, στο μυαλό πρόσφατες, δικές μας σκέψεις, επειδή γράφτηκαν πριν από λίγες εβδομάδες, εν θερμώ, τις πρώτες ημέρες του ξεσπάσματος της πανδημίας του κωρονοϊού.
Στο βιβλίο του “Περί μετάδοσης”, που κυκλοφόρησε τάχιστα και στη γλώσσα μας από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της συγγραφέως Σώτης Τριανταφύλλου, ο Giordano παρουσιάζει ένα υποδειγματικό ημερολόγιο καραντίνας. Δεν είναι τυχαίο ότι το σύντομο αυτό πόνημα, που γράφτηκε στη Ρώμη από τις 29 Φεβρουαρίου έως τις 26 Μαρτίου, έχει μεταφραστεί έως τώρα σε περισσότερες από 26 γλώσσες.
Τη στιγμή που χιλιάδες άνθρωποι στον πλανήτη προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την πρωτοφανή υγειονομική κρίση της επιδημίας του κορωνοϊού, δίπλα στις φωνές των συνωμοσιολόγων και των αρνητών της επιστήμης που βρήκαν ευκαιρία να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, όσα έγραψε ο Paolo Giordano κλεισμένος στο σπίτι του είναι πολύτιμα για όλους μας.
Δεν είναι μόνο το λογοτεχνικό ταλέντο που του επιτρέπει να προσεγγίζει με αξιοθαύμαστη διαύγεια τη δύσκολη συγκυρία. Το επιστημονικό του υπόβαθρο (είναι διδάκτωρ στη Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων) απομακρύνει τη γραφή του από κάθε υποψία προφητείας ή έστω πρόβλεψης, ενώ προσπαθεί με τον πιο απλό τρόπο να πλησιάσει υπεύθυνα αρκετά από τα ερωτήματα που μας απασχολούν: το δίλημμα της καραντίνας, το φόβο, την επίρριψη ευθυνών στην κινέζικη αγορά, τις προφητείες του συρμού, τη θέση μας στο οικοσύστημα του πλανήτη, την αλήθεια, την επιστήμη, τις προφανείς πλάνες και την αμφιβολία.
«Στην επιδημία», γράφει στο κεφάλαιο με τίτλο Εμπειρογνώμονες, «η επιστήμη μάς έχει απογοητεύσει. Θέλουμε βεβαιότητες και μας δίνει απόψεις. Ξεχνάμε ότι πάντοτε έτσι λειτουργεί η επιστήμη, ότι μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει, ότι για την επιστήμη η αμφιβολία είναι πιο ιερή από την αλήθεια. Αυτή τη στιγμή όμως εμάς δεν μας νοιάζει. Κοιτάζουμε τους εμπειρογνώμονες όπως τα παιδιά κοιτάζουν τους γονείς τους να τσακώνονται. Κι έπειτα αρχίζουμε να τσακωνόμαστε μεταξύ μας».
Τα μικρά κεφάλαια αυτού του ημερολογίου, γραμμένα σε ένα εξομολογητικό ύφος που συνδυάζει τα συναισθήματα και τις καθημερινές σκέψεις του έγκλειστου συγγραφέα με τα επιστημονικά δεδομένα, λειτουργούν εμμέσως ως προτροπές – χωρίς όμως καμία νύξη διδακτισμού- για να προσεγγίσουμε βαθύτερα μια σειρά από σοβαρά θέματα. Αναφερόμενος, για παράδειγμα, στον ρόλο των μαθηματικών στην κατανόηση φαινομένων όπως η παρούσα πανδημία, σημειώνει ότι «τα μαθηματικά δεν είναι ένα παιχνίδι για να σκοτώνουν την ώρα τους οι φύτουλες, αλλά το απαραίτητο εργαλείο για να καταλαβαίνουμε τι μας συμβαίνει και για να τιθασεύσουμε τις παράλογες σκέψεις και τις παρορμήσεις μας».
Για τον Giordano, οι επιδημίες είναι μαθηματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Στην πραγματικότητα, τονίζει, τα μαθηματικά δεν είναι η επιστήμη των αριθμών αλλά η επιστήμη των σχέσεων: «περιγράφουν τους δεσμούς και την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών οντοτήτων, ανεξάρτητα από το πώς είναι φτιαγμένες αυτές οι οντότητες: γράμματα, συναρτήσεις, διανύσματα, σημεία ή επιφάνειες. Η επιδημία είναι μόλυνση στο δίκτυο των σχέσεών μας», συνοψίζει.
Προκειμένου να κατανοήσει τη συμπεριφορά του CoV-2 (Covid – 19 είναι η ασθένεια που προκαλεί), ο συγγραφέας επιχειρεί ακόμη να υιοθετήσει την «ηλίθια νοημοσύνη του ιού». Σε μια εποχή αχαλίνωτου εγωκεντρισμού, που δύσκολα κάποιος μετακινείται από τις απόψεις του, ο Giordano προσπαθεί να δει τον εαυτό μας όπως μάς βλέπει ο ιός. «Ο CoV-2», γράφει, δεν ενδιαφέρεται για την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα, τις προσωπικές μας προτιμήσεις. Για τον ιό, ολόκληρο το ανθρώπινο είδος εμπίπτει σε μια από τις τρεις παρακάτω κατηγορίες: τους επίνοσους, σ’εκείνους δηλαδή που μπορεί να μολύνει· στους μολυσμένους και στους αναρρώσαντες ή ανοσοποιημένους, που δεν μπορεί να μολύνει».
Η αναγνώριση της δύσκολης κατάστασης δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση, παθητική αποδοχή της μοίρας μας. Στο περιβάλλον της πανδημίας δεν είμαστε, άλλωστε, μόνοι μας, ο εαυτός μας είναι κομμάτι ενός ενιαίου οργανισμού, μιας κοινότητας. Όταν όμως είμαστε πολλοί σε μία κατάσταση, οι προσωπικές επιλογές μας έχουν παγκόσμιες συνέπειες.
Η κοινότητα που πρέπει να μας απασχολεί, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δεν είναι μόνο η γειτονιά μας ή η πόλη μας αλλά το σύνολο του ανθρώπινου είδους. Αν η καταστροφική παρουσία του ιού μπορούσε να αλλάξει κάτι στην αντίληψη αρκετών ανθρώπων για το σύγχρονο κόσμο, ίσως είχε σχέση με τη θέση μας σε αυτόν και την ευθύνη μας για τους άλλους. «Δεν είμαστε όλοι επίνοσοι με τον ίδιο τρόπο», καταλήγει ο συγγραφέας, «αλλά στις ευπαθείς ομάδες δεν ανήκουν μόνο οι ηλικιωμένοι και οι χρονίως ασθενείς: υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που εμπίπτουν στην κατηγορία των ευπαθών λόγω κοινωνικών και οικονομικών περιστάσεων. Η μοίρα τους, ακόμη και αν τους θεωρούμε γεωγραφικά απομακρυσμένους, εξαρτάται πολύ από εμάς».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2019 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
