Βαδίζουμε εν μέσω θαυμάτων, και αν ανοίξουμε τα μάτια μας και τον νου μας σε αυτά, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες» σημειώνουν στο τέλος του βιβλίου τους, «Γιατί E = mc2 ; (και γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει;)» (Εκδόσεις Εφαλτήριο – Μετάφραση: Γιάννης Παπαδόγγονας), οι συγγραφείς Brian Cox και Jeff Forswaw. Οι δύο Καθηγητές Σωματιδιακής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ έγραψαν ένα συναρπαστικό βιβλίο για να παρουσιάσουν, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, τη σημασία και την ομορφιά της διάσημης εξίσωσης του Αϊνστάιν.
Με ελκυστική γραφή και επιστημονική ακρίβεια, μας καθοδηγούν για να εξερευνήσουμε μαζί τους τη θεωρία του Αϊνστάιν για τον χώρο και τον χρόνο «χρησιμοποιώντας», όπως τονίζουν, «μαθηματικά όχι πιο περίπλοκα από το πυθαγόρειο θεώρημα». Ακολουθώντας τη διαδρομή που προτείνουν, κατανοούμε καλύτερα τις έννοιες της ενέργειας, της μάζας και του φωτός, και γιατί μέσα σε αυτή την εξίσωση εμπεριέχεται η ίδια η δομή της φύσης.
Παρουσίαση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Βαδίζουμε εν μέσω θαυμάτων, και αν ανοίξουμε τα μάτια μας και τον νου μας σε αυτά, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες» σημειώνουν στο τέλος του βιβλίου τους, «Γιατί E = mc2 ; (και γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει;)» (Εκδόσεις Εφαλτήριο – Μετάφραση: Γιάννης Παπαδόγγονας), οι συγγραφείς Brian Cox και Jeff Forswaw. Οι δύο Καθηγητές Σωματιδιακής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ έγραψαν ένα συναρπαστικό βιβλίο για να παρουσιάσουν, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, τη σημασία και την ομορφιά της διάσημης εξίσωσης του Αϊνστάιν. Με ελκυστική γραφή και επιστημονική ακρίβεια, μας καθοδηγούν για να εξερευνήσουμε μαζί τους τη θεωρία του Αϊνστάιν για τον χώρο και τον χρόνο «χρησιμοποιώντας», όπως τονίζουν, «μαθηματικά όχι πιο περίπλοκα από το πυθαγόρειο θεώρημα». Ακολουθώντας τη διαδρομή που προτείνουν, κατανοούμε καλύτερα τις έννοιες της ενέργειας, της μάζας και του φωτός, και γιατί μέσα σε αυτή την εξίσωση εμπεριέχεται η ίδια η δομή της φύσης.
Οι συγγραφείς, πριν μιλήσουν αναλυτικά για τα επιτεύγματα του διασημότερου εκπρόσωπου της σύγχρονης επιστήμης, ακολουθούν τα βήματα και τις ιδέες των στοχαστών και των επιστημόνων που o Αϊνστάιν θαύμασε, μελέτησε και αμφισβήτησε πριν παρουσιάσει τη δική του θεωρία. Ξεκινώντας από την αριστοτελική προσέγγιση του χώρου και του χρόνου, που όριζε τον χώρο ως «τη σταθερή, αμετάβλητη δομή στην οποία συμβαίνουν τα πράγματα», αναφέρονται στην έννοια του απόλυτου και συνεχούς χρόνου του Νεύτωνα χωρίς την επίκληση συστημάτων, και φτάνουν στη φυσική του 19ου αιώνα των Faraday και Maxwell, η οποία δείχνει ότι «το φως δεν είναι τίποτε άλλο από μία συμβιωτική σύζευξη του ηλεκτρικού και του μαγνητικού πεδίου η οποία οδεύει προς τα εμπρός». Μέσα από αυτή τη διανοητική διαδρομή, τις διαψεύσεις και τις παρεκβάσεις της, ίσως αντίστοιχη με εκείνη που ακολούθησε ο Αϊνστάιν, οι συγγραφείς «αποδέχονται» ότι ο χώρος δεν είναι η μεγαλειώδης σκηνή που εκτυλίσσονται τα γεγονότα της ζωής, και ότι ο χρόνος δεν μπορεί να περιοριστεί σε κάτι απόλυτο και καθολικό.
Από εκείνο το σημείο και έπειτα, ο αναγνώστης είναι προετοιμασμένος να σκεφτεί τη ριζοσπαστική ιδέα του Αϊνστάιν, τη θεωρία της ειδικής σχετικότητας, που δηλώνει, εκτός των άλλων, ότι όλοι κινούμαστε διαρκώς, ακόμη και όταν φαινομενικά παραμένουμε ακίνητοι. Αυτή η θεωρία, που εισήχθη στις αρχές του 20ού αιώνα, επαναπροσδιόρισε την αντίληψή μας για τον χώρο και τον χρόνο συγχωνεύοντάς τους σε ένα τετραδιάστατο πλαίσιο που είναι γνωστό ως χωρόχρονος.
Στην πρώτη ενότητα του βιβλίου, οι συγγραφείς, εξηγούν, επίσης, με παραστατικό τρόπο πώς ο Αϊνστάιν έφτασε στο συμπέρασμα ότι η ενέργεια ισούται με τη μάζα επί την ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο, γράφοντας: «Ίσως το πιο γνωστό είδος ενέργειας είναι η ενέργεια της κίνησης· αν κάποιος μας ρίξει στο πρόσωπο μια μπάλα του κρίκετ, όταν μας χτυπήσει θα μας πονέσει. Ένας φυσικός θα έλεγε πως ο λόγος είναι ότι ο ρίπτης έδωσε ενέργεια στην μπάλα του κρίκετ, και η ενέργεια αυτή μεταβιβάζεται στο πρόσωπό μας όταν αυτό σταματάει την μπάλα. Η μάζα είναι ένα μέτρο του πόση πολλή ύλη περιέχει ένα αντικείμενο. Μια μπάλα του κρίκετ έχει μεγαλύτερη μάζα από ένα μπαλάκι του πινγκ-πονγκ, αλλά λιγότερη από έναν πλανήτη. Αυτό που λέει η σχέση E=mc2 είναι ότι η ενέργεια και η μάζα μπορούν να εναλλάσσονται, περίπου όπως τα δολάρια μπορούν να ανταλλάσσονται με ευρώ, και ότι ο «παράγοντας ισοτιμίας» της μετατροπής είναι η ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο».
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου επικεντρώνονται στους μηχανισμούς του Σύμπαντος με οδηγό την εξίσωση του Αϊνστάιν, αναζητώντας τους λόγους που κάνουν τα άστρα να λάμπουν, την πυρηνική ενέργεια πιο αποδοτική από τον γαιάνθρακα ή το πετρέλαιο, ενώ αναρωτιούνται και για τη φύση της μάζας. Η τελευταία αυτή διερεύνηση μεταφέρει τους αναγνώστες στον κόσμο της σύγχρονης σωματιδιακής φυσικής στον LHC στο CERN της Γενεύης. Εκεί, δηλαδή, που ο γιγάντιος επιταχυντής σωματιδίων είναι ικανός να αναπαράγει τις συνθήκες που επικρατούσαν κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Σε αυτό το πλαίσιο, με τη λεπτομερή έρευνα για τις ιδιότητες του Σωματιδίου Χιγκς, υπάρχει ενδεχομένως και μία εξήγηση για την ίδια την προέλευση της μάζας. Η αφήγηση ολοκληρώνεται με την εκπληκτική ανακάλυψη του Αϊνστάιν ότι η δομή του χώρου και του χρόνου είναι εντέλει υπεύθυνη για τη δύναμη της βαρύτητας.
Η αξία του βιβλίου δεν περιορίζεται στην προσπάθεια που κάνουν οι συγγραφείς να παρουσιάσουν με εύληπτο τρόπο αρκετά πολύπλοκες επιστημονικές έννοιες για να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας. Στόχος τους είναι επίσης να δείξουν ότι η φυσική και γενικότερα η επιστημονική έρευνα συμβάλλουν στην εξάλειψη των έμφυτων προκαταλήψεών μας προκειμένου να παρατηρήσουμε τον κόσμο όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά. «Στις φυσικές επιστήμες δεν υπάρχουν καθολικές αλήθειες», γράφουν, «αλλά μόνο θεωρήσεις του κόσμου οι οποίες δεν έχουν ακόμα αποδειχθεί λανθασμένες».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2024 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD