Αναρτήθηκε σε 9 Μαΐου, 2023 κατηγορία: Ειδήσεις | Tags: εκπαίδευση, Επιστήμη, Έρευνα, Ιδέες, τέχνη, Τεχνολογία

Συντάκτης: Γιώργος Καρουζάκης

Η αναπαράσταση δεδομένων και πληροφοριών σε οπτική μορφή είναι ένα πεδίο που αναπτύσσεται ταχύτατα στην εποχή μας, καθώς ο όγκος των δεδομένων που πλέον παράγουμε είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον που μπορούμε να διαχειριστούμε. Η οπτικοποίησή τους μάς βοηθά να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε σύνθετα φαινόμενα, να προσδιορίσουμε διαφόρων ειδών σχέσεις μεταξύ τους, και να λάβουμε αποφάσεις σε σημαντικά ζητήματα.

Πότε ξεκίνησε όμως η αξιοποίηση της οπτικής αναπαράστασης δεδομένων; Στο βίντεο που ακολουθεί, παραγωγή της βρετανικής «Βασιλικής Εταιρείας» για τη σειρά «Ideas» του BBC, παρακολουθούμε μία σύντομη ιστορία της οπτικοποίησης επιστημονικών και άλλων δεδομένων με αφετηρία τα τέλη του 19ου αιώνα.

Μία από τις πρώτες και σημαντικότερες χρήσεις της οπτικοποίησης δεδομένων χρονολογείται από το 1854, όταν στο βικτωριανό Λονδίνο είχε ξεσπάσει η θανατηφόρα επιδημία χολέρας. Ο διορατικός γιατρός John Snow, παρατηρώντας την εξέλιξη της νόσου, πείστηκε ότι η μετάδοσή της δεν είχε σχέση με τον «κακό αέρα», όπως πίστευαν μέχρι τότε, αλλά με το μολυσμένο νερό. Ύστερα από συζητήσεις, έρευνες και παρατηρήσεις, ο Snow δημιούργησε έναν χάρτη στον οποίο σημείωνε με μία κουκκίδα κάθε κρούσμα χολέρας που εμφανιζόταν στο Σόχο του Λονδίνου. Το οπτικό μοτίβο που αποκαλύφθηκε στον χάρτη έδειχνε συσσώρευση κουκίδων γύρω από μία αντλία νερού στην Broad Street. Αφού παρουσίασε τα ευρήματά του στις αρχές, η μολυσμένη αντλία νερού έκλεισε, και η εξάπλωση της ασθένειας σταμάτησε. Ο χάρτης με τις κουκκίδες του Snow έδειξε πρώτη φορά με σαφή τρόπο τη δύναμη της οπτικοποίησης δεδομένων, καθώς και την αξιοποίησή τους στην αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία.

Την ίδια περίπου εποχή, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, η πρωτοπόρος της σύγχρονης νοσηλευτικής, και με αρκετές γνώσεις στατιστικής, Florence Nightingale, αξιοποίησε την οπτικοποίηση δεδομένων για να σώσει τη ζωή αρκετών στρατιωτών που συμμετείχαν στον πόλεμο. Η Nightingale διαπίστωσε ότι οι ανθυγιεινές συνθήκες στα νοσοκομεία οδηγούσαν σε περισσότερους θανάτους μεταξύ των στρατιωτών από ό,τι στο πεδίο της μάχης. Για να πείσει τη βασίλισσα Βικτωρία να χρηματοδοτήσει τη βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης στα στρατιωτικά νοσοκομεία, δημιούργησε ένα κυκλικό διάγραμμα που απεικόνιζε με παραστατικό τρόπο τις αιτίες θανάτου των στρατιωτών. Οι προσπάθειές της όχι μόνο βελτίωσαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία, αλλά κατάφεραν να μεταμορφώσουν τη σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη.

Η οπτικοποίηση δεδομένων αξιοποιήθηκε επίσης από τον Αμερικανό ιστορικό και ακτιβιστή των πολιτικών δικαιωμάτων W.E.B. Du Bois ο οποίος παρουσίασε, στις αρχές του 20ού αιώνα, με παραστατικό τρόπο τις φυλετικές προκαταλήψεις της εποχής του. Ωστόσο, η χρήση της αναπαράστασης δεδομένων είχε από νωρίς και μία σκοτεινή πλευρά. Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Αμερικανού ψυχολόγου και ευγονιστή Henry Goddard, o οποίος δημιούργησε ένα ψευδοεπιστημονικό βιβλίο και αντίστοιχα γραφήματα για να υποστηρίξει μία θεωρία για τη φυλετική κατωτερότητα ορισμένων ανθρώπων. Οι ιδέες αυτές υιοθετήθηκαν από τους Ναζί για να δικαιολογήσουν τους νόμους περί φυλετικής καθαρότητας που οδήγησαν στη δολοφονία χιλιάδων ατόμων με αναπηρία κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.

Πέρα όμως από τον τρόπο που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος την αναπαράσταση δεδομένων, η παρουσίαση σύνθετων πληροφοριών σε οπτική μορφή μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε και να αναλύσουμε ταχύτερα μεγάλο όγκο δεδομένων. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η μεγάλη συσσώρευση πληροφοριών αξιοποιεί σήμερα με ευφάνταστους και ακριβής τρόπους την οπτικοποίηση στοιχείων που σχετίζονται με τα  κρισιμότερα ζητήματα της εποχής μας.

Πηγή: aeon.co