Thales + Friends

Νέοι Έλληνες ερευνητές στο κορυφαίο επιστημονικό συνέδριο της Χαϊδελβέργης

Αναρτήθηκε σε 18 Οκτωβρίου, 2022 κατηγορία: Ειδήσεις, Συνεντεύξεις | Tags: , , , , , ,

Αποστολή στη Χαϊδελβέργη

Τού Γιώργου Καρουζάκη

Η πρόσφατη επίσκεψή μας στο 9ο Heidelberg Laureate Forum, στη συνάντηση βραβευμένων μαθηματικών και επιστημόνων πληροφορικής με νέους ερευνητές που γίνεται κάθε Σεπτέμβριο στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας, είχαμε αρκετές απροσδόκητες συναντήσεις. Δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού το συνέδριο τιμούν κάθε χρόνο με τη συμμετοχή τους κορυφαίοι επιστήμονες των μαθηματικών και της επιστήμης των υπολογιστών, κάτοχοι βραβείων Abel, Fields Medal, ACM A.M. Turing, κ.ά.

Το πνεύμα του συνεδρίου, εκτός από τα πολύ σημαντικά θέματα που συζητούσαν καθημερινά οι εισηγητές στα πάνελ, έφερε τον απόηχο της ελευθερίας και της χαλαρότητας που μάλλον χαρακτήριζε τις πανεπιστημιουπόλεις της δεκαετίας του ’60. Σε μια βόλτα με ποταμόπλοιο στον ποταμό Νέκαρ, μπορούσες να εντοπίσεις στο κατάστρωμα του πλοίου έναν βραβευμένο επιστήμονα να ακούει με προσοχή τις απόψεις ενός μεταπτυχιακού φοιτητή, ενώ δίπλα του ένας εβδομηντάχρονος συνάδελφός του χόρευε με πάθος ροκ εν ρολ μαζί με φοιτητές και άλλους συνέδρους.

Σε αυτό το κλίμα εντοπίσαμε και τους νέους Έλληνες ερευνητές, που σπουδάζουν ή συνεχίζουν το ερευνητικό τους έργο σε μεγάλα αμερικανικά ή ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και σε ερευνητικά κέντρα. Τα δύο κορίτσια και τα δύο αγόρια από την Ελλάδα βρέθηκαν στη Χαϊδελβέργη ανάμεσα στους 200, αυστηρά επιλεγμένους, νέους ερευνητές από κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου.

Μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα των ημερών, βρήκαμε λίγο χρόνο για να συζητήσουμε μαζί τους. Να γνωρίσουμε καλύτερα τα νέα παιδιά που ξεκίνησαν από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (όλοι συμφωνούν ότι τους έδωσε αρκετά εφόδια) για να ανοίξουν τα φτερά τους στο απαιτητικό πεδίο της διεθνούς επιστημονικής έρευνας.

Χριστόφορος Μαυρογιάννης

Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον

Ο Χριστόφορος Μαυρογιάννης ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ελλάδα, στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Το 2013 βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο Cornell των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου ολοκλήρωσε το διδακτορικό του. Τα τελευταία χρόνια κάνει έρευνα στην αλληλεπίδραση ανθρώπου-ρομπότ στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, και από το επόμενο έτος θα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Η ρομποτική, η αλληλεπίδραση ανθρώπου-ρομπότ και η τεχνητή νοημοσύνη είναι οι τομείς της έρευνάς του. Στους στόχους του περιλαμβάνεται η ανάπτυξη ρομπότ που θα γίνονται αποδεκτά ως πολύτιμοι συνεργάτες σε ένα δυναμικό περιβάλλον, σε εργοστάσια, αποθήκες και νοσοκομεία. Για τον σκοπό αυτόν, αναπτύσσει αλγόριθμους και ειδικά “περιβάλλοντα” για την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων και μηχανών. Η έρευνά του συχνά ενσωματώνει ιδέες από την αλγεβρική τοπολογία, τα δυναμικά συστήματα, τη μηχανική μάθηση και τις κοινωνικές επιστήμες.

«Αυτό που επιδιώκω είναι να αναπτύξω ρομπότ που δε θα ξεχωρίζουν για αυτό που κάνουν, αλλά να βοηθούν ουσιαστικά τους ανθρώπους σε διαφορετικά καθήκοντα» μας λέει, καθώς συζητάμε στο προαύλιο του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Και προσθέτει: «Μέχρι σήμερα, τα ρομπότ ήταν περισσότερο επιτυχημένα σε περιβάλλοντα αρκετά δομημένα, όπου παραδοσιακά το ρομπότ κάνει τη δουλειά του σε ένα σημείο και ο άνθρωπος σε ένα άλλο. Νομίζω ότι, σταδιακά, τα ρομπότ έρχονται πιο κοντά στον άνθρωπο.

Στην υγειονομική περίθαλψη, για παράδειγμα, όπου μια ομάδα προσπαθεί να διασώσει ανθρώπους, υπάρχουν ορισμένες εργασίες που πρέπει να γίνουν παράλληλα: μεταφορά εργαλείων, εγγράφων ή άλλων αντικειμένων, πράγματα που είναι ίσως δευτερεύουσας σημασίας, δεν απαιτούν ανθρώπινη νόηση και ευφυΐα. Eπομένως, μπορούν να γίνουν από ένα ρομπότ. Στόχος μου είναι να αναπτύξω αλγόριθμους κίνησης που θα επιτρέπουν στο ρομπότ να κινείται με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, ενώ οι άνθρωποι θα μπορούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα τις δραστηριότητές τους».

Για τη μεγάλη συζήτηση που γίνεται, κυρίως στα μέσα ενημέρωσης, σχετικά με την ανάπτυξη εξελιγμένων ρομπότ μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, ο Χριστόφορος Μαυρογιάννης σχολιάζει με νηφαλιότητα: «Το κίνητρο για την ανάπτυξη αυτού του τομέα είναι σίγουρα υπαρκτό, υπάρχει ισχυρή βούληση από πολλά επιχειρηματικά κεφάλαια. Ακούμε για αυτόνομα αυτοκίνητα εδώ και πολύ καιρό, αλλά βλέπουμε ότι δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο σημείο όπου τα αυτόνομα αυτοκίνητα να είναι ασφαλή για τους ανθρώπους».

Στο ίδιο πνεύμα προσθέτει ότι «τα ρομπότ είναι ουσιαστικά η υλοποίηση των σκέψεων κάποιων ανθρώπων που τα προγραμματίζουν». Και υπενθυμίζει την άποψη του Αμερικανού επιστήμονα της πληροφορικής Alexei Efros που λέει ότι τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι όταν ο υπολογιστής μπορεί να γράψει ποίηση, αλλά όταν ο υπολογιστής θέλει να γράψει ποίηση. «Αυτό είναι αδιανόητο με τα σημερινά δεδομένα και δεν περιμένω να συμβεί αυτό όσο είμαι ζωντανός», τονίζει.

Κάποια στιγμή, η συζήτηση φτάνει στη μετάβασή του από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα στο αμερικανικό και στις διαφορές που, ενδεχομένως, παρατηρεί. «Ναι, υπάρχουν ορισμένες διαφορές», λέει αρχικά. Και συνεχίζει: «Στην Ελλάδα υπάρχουν όμως αρκετά σημαντικοί καθηγητές. Η έμπνευση και οι συμβουλές που πήρα από αυτούς, όταν ήμουν προπτυχιακός φοιτητής, με βοήθησαν να εξελιχθώ στην Αμερική. Ίσως το Πολυτεχνείο θα μπορούσε να είχε περισσότερες εργασίες και projects στα μαθήματά του για να ενισχύσει την πρακτική ενασχόληση, κάτι που εκτιμάται αρκετά στην Αμερική».

Γενικότερα, στην Ελλάδα αναγνωρίζει ορισμένα προβλήματα που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση της έρευνας, αν και βλέπει τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται από ομάδες επιστημόνων και οργανισμών να βελτιώσουν την κατάσταση. «Φυσικά, στόχος μου είναι να επιστρέψω μία μέρα στην Ελλάδα και να αξιοποιήσω στο έπακρο όσα μαθαίνω στο εξωτερικό», λέει, πριν τον αποχαιρετήσουμε.

Κωνσταντίνα Σκολαρίκη

Ιόνιο Πανεπιστήμιο

Η Κωνσταντίνα Σκολαρίκη ξεκίνησε τις προπτυχιακές σπουδές της στο University of Surrey στην Αγγλία, ακολουθώντας τις Βιοϊατρικές επιστήμες, με ειδίκευση στη Νευροεπιστήμη. Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στο ίδιο πεδίο στο University of Edinburgh, στη Σκωτία. «Μετά το μεταπτυχιακό έψαχνα ένα εργαστήριο για να κάνω το διδακτορικό μου», λέει στην κουβέντα μας. Και συμπληρώνει: «Το θέμα που με ενδιέφερε ήταν η έρευνα σχετικά με το μετατραυματικό στρες (PTSD). Είχα ήδη γνωρίσει και συνεργαστεί με τον καθηγητή κ. Παναγιώτη Βλάμο, ο οποίος διευθύνει ένα αξιολογότατο εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας (BiΗΕΛab) με σπουδαίες συνεργασίες τόσο στον Ευρωπαϊκό χώρο όσο και στην Αμερική. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτό για μένα ήταν μια πρόκληση».

Με την επιστροφή της στην Ελλάδα ολοκλήρωσε επίσης ένα δεύτερο μεταπτυχιακό, με τίτλο «Ψηφιακές Εφαρμογές και Καινοτομία», και ξεκίνησε το διδακτορικό της στην Νευροπληροφορική. Η έρευνά της επικεντρώνεται στη δημιουργία ενός μαθηματικού μοντέλου που παρέχει ποιοτικά αποτελέσματα από μεγάλα δεδομένα (big data). Το μοντέλο χρησιμοποιεί χρονικά εξαρτώμενα δεδομένα προκειμένου να συσχετίσει διάφορες παραμέτρους που θα επιτρέψουν την πρόβλεψη της ανάπτυξης του μετατραυματικού στρες.

Έχοντας την εμπειρία των σπουδών στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, η συνομιλήτριά μας σημειώνει ότι «οι γνώσεις και ο όγκος πληροφοριών που προσφέρουν στους φοιτητές τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι τρομερά εξελιγμένος. Επίσης, οι Έλληνες συνάδελφοι με τους οποίους έχω συνεργαστεί έχουν μια ικανότητα να λύνουν προβλήματα και να σκέφτονται εκτός πλαισίου, κάτι που δε συνάντησα συχνά στο εξωτερικό. Από την άλλη μεριά, υστερούμε λίγο στον τομέα της οργάνωσης αλλά και της επαγγελματικής αποκατάστασης».

Στους μακροπρόθεσμους στόχους της είναι, πάντως, η παραμονή της στην Ελλάδα, στην οποία εκτιμά το ζεστό και δημιουργικό κλίμα συνεργασίας τόσο με Έλληνες επιστήμονες που κάνουν έρευνα στην Ελλάδα όσο και με Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού. «Πιστεύω πως στην Ελλάδα υπάρχει διάθεση για σκληρή δουλειά και η έρευνα έχει τη δυνατότητα να πάει πολύ μπροστά. Είμαι υπότροφος του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) και, σε συζητήσεις με άλλους συναδέλφους, βλέπουμε από πρώτο χέρι αυτήν τη θέληση. Πιστεύω ότι, με την πάροδο του χρόνου, θα πηγαίνουμε μόνο μπροστά. Πιστέψτε με, υπάρχουν πολλά λαμπρά και εργατικά μυαλά που κάνουν έρευνα στην Ελλάδα».

Θεοδώρα Χάσπαρη

Texas A&M University

«Ο τομέας της έρευνάς μου είναι η μελέτη του ανθρώπου με βάση τα σήματα που εκπέμπει μέσα από τη φωνή, την έκφραση του προσώπου, τον καρδιακό παλμό του», μάς λέει, στη σύντομη συζήτησή μας, η Ελληνίδα ερευνήτρια στην Επιστήμη των Υπολογιστών Θεοδώρα Χάσπαρη. Και εξηγεί: «Χρησιμοποιούμε την επεξεργασία σήματος και την τεχνητή νοημοσύνη για να μοντελοποιήσουμε τα συναισθήματα, τους φόβους, πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος. Η έρευνά μας έχει εφαρμογές στο πεδίο της ψυχικής υγείας, σε περιπτώσεις κατάθλιψης, στην εκπαίδευση, στον εργασιακό χώρο, για τη βοήθεια ανθρώπων, δηλαδή, που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στην αγορά εργασίας κ.ά. Από το ξεκίνημα κάθε έρευνας συνεργαζόμαστε με κλινικούς ψυχολόγους, με επιστήμονες από το πεδίο της εργασιακής ψυχολογίας, με κοινωνιολόγους. Όταν το αντικείμενο της έρευνάς σου είναι ο άνθρωπος, είναι πολύ σημαντικό να εμπλέκεις συνεργάτες από αυτούς τους τομείς».

Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο, παραδέχεται η συνομιλήτριά μας, επειδή οι άνθρωποι εκφράζονται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. «Ως εκ τούτου», προσθέτει, «πρέπει να δημιουργήσουμε ένα μοντέλο που να ‘λειτουργεί’ για πολλούς ανθρώπους. Από τη στιγμή που δεν είναι πάντα εύκολο να πάρουμε πολλά δεδομένα από κάθε άτομο, πρέπει να βρούμε αλγόριθμους που προσπαθούν να μάθουν με λίγα δεδομένα. Μερικές φορές υπάρχουν βάσεις όπου τα δεδομένα έχουν ήδη συλλεχθεί, και άλλες φορές δημιουργούμε τις δικές μας».

Η ίδια επισημαίνει επίσης τη σημασία που αποδίδουν στην ηθική διάσταση της έρευνάς τους, ώστε να δημιουργούν αλγόριθμους αξιόπιστους, σεβόμενοι, εκτός πολλών άλλων παραμέτρων, τους κανόνες της διαφάνειας και της ισότητας, το να ‘λειτουργεί’, δηλαδή, ο αλγόριθμος αμερόληπτα και το ίδιο καλά σε διαφορετικούς πληθυσμούς, για γυναίκες και άντρες διαφορετικής καταγωγής, για παράδειγμα.

Τέλος, η άποψή της συνομιλήρτριάς μας για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, από το οποίο ξεκίνησε την πορεία της, είναι η καλύτερη: «Τα ελληνικά πανεπιστήμια παρέχουν βασικές γνώσεις υψηλού επιπέδου. Και αυτό το αποδεικνύουν όλοι οι Έλληνες επιστήμονες που εργάζονται ή διδάσκουν στο εξωτερικό. Οι γνώσεις που παρέχουν τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι συγκρίσιμες με αυτές της Αμερικής. Είμαστε στο ίδιο επίπεδο, ισοδύναμοι. Υπάρχουν επίσης σημαντικά ερευνητικά εργαστήρια στην Ελλάδα και βοήθεια από αρκετά ευρωπαϊκά προγράμματα. Η ποσότητα είναι διαφορετική. Στην Αμερική, απλώς, υπάρχει μεγαλύτερος προϋπολογισμός για την έρευνα», καταλήγει.

Μάνος Χατζάκης

Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάνης

Ο Μάνος Χατζάκης ξεκίνησε τις σπουδές πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Αυτήν την περίοδο πραγματοποιεί μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολή Πληροφορικής της École Polytechnique Fédérale, στη Λωζάνη της Ελβετίας. «Η έρευνά μου σχετίζεται με τη διαχείριση και την εξεύρεση γρήγορων τρόπων διαχείρισης μεγάλου όγκου δεδομένων», λέει στην αρχή της συζήτησής μας. Και συνεχίζει εξηγώντας: «Ειδικότερα, αναζητώ τρόπους οργάνωσης των δεδομένων, έτσι ώστε να μπορούν να ανακτηθούν γρήγορα, όχι μόνο σε έναν υπολογιστή αλλά σε πολλούς υπολογιστές που συνεργάζονται και μοιράζονται δεδομένα. Τηλεσκόπια όπως το Humble, για παράδειγμα, παράγουν καθημερινά τεράστιο όγκο δεδομένων. Για να τα διαχειριστεί και να τα αναλύσει κάποιος, χρειάζεται έναν τρόπο ώστε να έχει γρήγορη πρόσβαση σε αυτά, να τα επεξεργαστεί, και να ελέγξει αν υπάρχει κάτι που θεωρεί σημαντικό».

Γενικότερα, η εργασία του σχετίζεται με την αναζήτηση της ομοιότητας σε ένα σύνολο δεδομένων. «Αν έχω έναν καινούργιο σεισμό και ένα σύνολο δεδομένων που περιέχει ένα τεράστιο αριθμό σεισμών, θέλω να δω αν αυτός ο σεισμός έχει ξανασυμβεί κάποια στιγμή στο παρελθόν, ή αν υπάρχουν παρόμοιοι σεισμοί», λέει. Και προσθέτει: «Ο συνηθισμένος τρόπος που γινόταν αυτό, θα ήταν να μελετήσω ένα προς ένα αυτά τα σύνολα δεδομένων, κάτι που θα διαρκούσε χρόνια. Μέσω της έρευνάς μας τώρα, είμαστε σε θέση να εξετάζουμε αυτά τα στοιχεία σε δευτερόλεπτα, να αναλύουμε τα δεδομένα, κατανέμοντάς τα σε πολλούς υπολογιστές, και να αναπτύσσουμε αλγόριθμους που ολοκληρώνουν τη διαδικασία πολύ γρήγορα, μέσω ανταλλαγής μηνυμάτων μεταξύ των υπολογιστών».

Στη συνέχεια, ο συνομιλητής μας αναφέρεται στο υψηλό επίπεδο σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπου ξεκίνησε το ταξίδι του στην επιστήμη, λέγοντας ότι το πρόγραμμα σπουδών του ελληνικού πανεπιστημίου είναι καλά δομημένο, έτσι ώστε να υποστηρίζει την ερευνητική εργασία μέσω των μαθημάτων και των ευκαιριών που υπάρχουν, κυρίως, στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι σε μεγαλύτερα ιδρύματα του εξωτερικού, όπως αυτό όπου βρίσκεται σήμερα, υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός, οι φοιτητές επιλέγονται με μεγαλύτερη προσοχή, και η έρευνα είναι πιο οργανωμένη, στοιχεία που του δίνουν έμπνευση και ώθηση να συνεχίσει με μεγαλύτερο ενθουσιασμό την πορεία του.

Όσο για τους μελλοντικούς του στόχους; «Μου αρέσει πολύ το κομμάτι της έρευνας και της διδασκαλίας», λέει. Και καταλήγει: «Αν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου τα επόμενα χρόνια, θα ήθελα να κάνω το διδακτορικό μου, να συνεχίσω την έρευνά μου, και να ακολουθήσω το ακαδημαϊκό κομμάτι της επιστήμης των υπολογιστών».

© Copyright 2001-2022 Θαλής + Φίλοι.

designed & developed by ELEGRAD