Αναρτήθηκε σε 24 Μαρτίου, 2020 κατηγορία: Ειδήσεις | Tags: Mαθηματικά, Βιβλίο, εκπαίδευση, Ιδέες, Λέσχες Ανάγνωσης, Λογοτεχνία
Συντάκτης: Γιώργος Καρουζάκης
Η δοκιμασία που περνάμε, εξαιτίας της πανδημίας, έχει περιορίσει προσωρινά την επιθυμία μας για ομαδικές δραστηριότητες. Το πνεύμα συνεργασίας, όμως, και η δημιουργικότητα είναι ανθρώπινα χαρακτηριστικά που δεν πρόκειται να αλλοιωθούν. Καλό είναι, λοιπόν, να αναζητούμε αισιόδοξα παραδείγματα, που δείχνουν τη σημασία και τα οφέλη δραστηριοτήτων που έχουν σχέση με τη μάθηση και μάς τροφοδοτούν με θάρρος και δύναμη.
Σε αυτά ανήκει και η δράση μιας ξεχωριστής Λέσχης Ανάγνωσης. Πρόκειται για τη σχολική Λέσχη του 3ου Γυμνασίου Θέρμης, στη Θεσσαλονίκη, στην οποία, από το 2007 έως σήμερα, εκπαιδευτικοί και μαθητές αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο το δώρο της ανάγνωσης βιβλίων. Από τη δραστηριότητα της Λέσχης έχουν προκύψει πρωτότυπα θεατρικά έργα, ταινίες, κόμικς, εκπαιδευτικές εκδρομές κ.ά.
Στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2018-19, οι τριάντα μαθητές της Λέσχης συμφώνησαν να υλοποιήσουν ένα φιλόδοξο σχέδιο: αφού διάβασαν πέντε διαφορετικά λογοτεχνικά βιβλία αποφάσισαν να συνεργαστούν και να γράψουν όλοι μαζί ένα νέο μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από τα βιβλία και με συγγραφικό υλικό που άντλησαν από αυτά.
Το εγχείρημα ολοκληρώθηκε με επιτυχία και έχει τίτλο «Εκεί που άρχισαν όλα». Με αφορμή την ολοκλήρωσή του, η φιλόλογος Χρυσούλα Βαρδαλή, μία από τους εκπαιδευτικούς του Γυμνασίου που συντονίζουν τη σχολική Λέσχη, μάς παρουσιάζει τη γόνιμη πορεία της ομάδας τους και το πρόσφατο συγγραφικό εγχείρημα των μαθητών.
Η Λέσχη σας ανήκει στις παλαιότερες της Θεσσαλονίκης. Με ποια αφορμή δημιουργήθηκε; Πώς αποτιμάτε την πορεία της;
Η Λέσχη Ανάγνωσης του 3ου Γυμνασίου Θέρμης δημιουργήθηκε το 2007 ως αποτέλεσμα της συνεργασίας δύο εκπαιδευτικών, μιας μαθηματικού και μιας φιλολόγου. Εμπνευσμένες, η μεν φιλόλογος (Χρυσούλα Βαρδαλή) από την εκστρατεία του ΕΚΕΒΙ για τη δημιουργία Λεσχών, η δε μαθηματικός (Ρένα Κύρκα) από τη δράση της ομάδας ΘΑΛΗΣ + ΦΙΛΟΙ, εγκαινίασαν μια καινούργια δομή στο σχολείο, τη Λέσχη Ανάγνωσης Μαθηματικής Λογοτεχνίας.
Η σύζευξη της λογοτεχνίας και των μαθηματικών, έτσι όπως υποστηρίχθηκε από την ομάδα ΘΑΛΗΣ + ΦΙΛΟΙ με ομιλίες, δημοσιεύσεις, μαθηματικά πανηγύρια, θερινά συνέδρια κτλ., έδωσε πλούσιο υλικό για εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εμπλούτισε τη Λέσχη με νέες οπτικές και προοπτικές.
Τα βιβλία, που διαβάστηκαν στη διάρκεια των δεκατριών πια χρόνων, έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία τριών πρωτότυπων θεατρικών έργων, δύο ταινιών, ενός βίντεο, δύο κόμικς, ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού, πολλών δραστηριοτήτων και δράσεων και τέλος μερικών πραγματικά εκπαιδευτικών εκδρομών, οι οποίες έκλειναν ευχάριστα κάθε σχολική χρονιά.
Αποτιμώντας την πορεία της Λέσχης, θα ήθελα να υπογραμμίσω ιδιαίτερα κάποιες δράσεις μας που συνέδεαν την ανάγνωση βιβλίων με κοινωνικής ευαισθησίας εκδηλώσεις, όπως τη διοργάνωση αγώνα ποδοσφαίρου με το Σχολείο Κωφών και Βαρηκόων Θεσσαλονίκης ή τη γνωριμία των μαθητών με την καθημερινότητα της ζωής των τυφλών και των αυτιστικών συνομηλίκων τους.
Στα δεκατρία χρόνια λειτουργίας της Λέσχης, δεκάδες μαθητές πήραν μέρος με σταθερή την παρουσία και τη συμμετοχή τους και στα τρία χρόνια της μαθητικής ζωής τους στο Γυμνάσιο. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων, αρκετοί καθηγητές συνέπραξαν στη Λέσχη προσδίδοντάς της νέα δυναμική και εμπλουτίζοντάς την με νέες ιδέες (η Άννα Παπασπανού, φιλόλογος, από το 2011, ο Τάσος Σαρόγλου, μαθηματικός, το 2014 -15, η Όλγα Μουρουζίδου, γεωλόγος, από το 2015, η Αργυρώ Κορλού, μαθηματικός, από το 2016, η Ευαγγελία Ιγγλέση, φιλόλογος, από το 2019).
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις καθηγητών θεωρητικών και θετικών ειδικοτήτων εξασφάλισαν έναν ιδιαίτερο πλούτο στη Λέσχη και συγχρόνως έγιναν πόλος έλξης μαθητών με διαφορετικές κλίσεις.
Η αρνητική προκατάληψη προς την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων κάποιων μαθητών που αγαπούν τις θετικές επιστήμες ξεπεράστηκε με βιβλία που είχαν και μαθηματικό περιεχόμενο, ενώ μαθητές που γενικά δεν έλκονταν από την ανάγνωση είχαν ως κίνητρο συμμετοχής στη Λέσχη τη δημιουργία πολλών καλλιτεχνικών δράσεων αλλά και ηλεκτρονικών εφαρμογών.
Τι κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον σας όλα αυτά τα χρόνια; Είναι δύσκολο να πείσετε τους μαθητές να λάβουν μέρος σε μια λέσχη ανάγνωσης; Ποια είναι, γενικότερα, τα οφέλη αυτής της ενασχόλησης;
Δεκατρία χρόνια λειτουργίας μιας σχολικής λέσχης ανάγνωσης απαιτεί τον σχεδιασμό δεκατριών ετήσιων projects. Αυτό σημαίνει μια καινούργια πρόκληση κάθε σχολική χρονιά. Πρόκληση επιλογής βιβλίων, σχεδιασμού δράσεων, δημιουργίας μιας συνεκτικής ομάδας μαθητών-καθηγητών, συνεργασίας με νέους εκπαιδευτικούς, που εισέρχονται στην ομάδα, δοκιμασίας ορίων, πρόκλησης ενδιαφέροντος και πολλών άλλων.
Η επιλογή ενός νέου στόχου κάθε χρονιά, η διαχείριση του ετήσιου project, που έχει φυσικά και ατυχείς στιγμές, το ομαδικό πνεύμα της Λέσχης δίνει στη σχολική, και όχι μόνο, ζωή μαθητών και καθηγητών ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον που από ψυχοκοινωνική άποψη έχει μεγάλη αξία. Τα οφέλη από την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και την πραγματοποίηση ποικίλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και κοινωνικών δράσεων είναι προφανώς πολύ σημαντικά επίσης.
Θεωρώ ότι τα οφέλη αυτά είναι ισότιμα μοιρασμένα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Γι’ αυτό, οι συνεργασίες είναι αφενός σταθερές στο χρόνο για όσους συμμετέχουν, αφετέρου λειτουργούν ως πόλος έλξης σε νέους να συμμετάσχουν. Ως εκ τούτου, δεν χρειάζεται να πείσουμε κανέναν να μπει στην ομάδα μας. Δεν το επιδιώκουμε, άλλωστε. Επιθυμούμε η επιλογή των συμμετεχόντων να είναι συνειδητή και ανεπηρέαστη. Η ικανοποίηση της συνδημιουργίας από την ομάδα κάποιου καινούργιου «αποτελέσματος» είναι το κυριότερο όφελος και συγχρόνως κίνητρο συνέχειας.
Τη χρονιά 2018 – 19, ολοκληρώσατε το άκρως ενδιαφέρον σχέδιό σας με τη συνεργατική συγγραφή ενός μυθιστορήματος από τα παιδιά της Λέσχης, το οποίο βασίστηκε στις αναγνώσεις πέντε βιβλίων. Πώς αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε αυτή η ιδέα;
Τη χρονιά 2018-19 ολοκληρώσαμε την πρώτη μεγάλη φάση ενός σχεδίου που ήταν πολύ ενδιαφέρον αλλά και υψηλού ρίσκου ως προς τη δυνατότητα ολοκλήρωσής του. Η θεωρητική κατασκευή ενός σχεδίου δεν προϋποθέτει a priori και την υλοποίησή του. Αρχικά, χωρίσθηκαν οι μαθητές σε πέντε ομάδες και κάθε ομάδα επέλεξε ένα βιβλίο από τα προτεινόμενα*, το οποίο το διάβασε και το παρουσίασε στην ολομέλεια.
Τα βιβλία είχαν διαφορετικά θέματα, διαδραματίζονταν σε διαφορετικούς τόπους αλλά και εποχές, απευθύνονταν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και γενικά δεν είχαν κανένα κοινό ή συνδετικό στοιχείο. Ελπίζαμε, όμως, ότι θα ήταν αρκούντως ελκυστικά για παιδιά ηλικίας 12 έως 15 ετών.
Έθιγαν, εξάλλου, ένα ευρύ πεδίο θεμάτων: την αγάπη για το περιβάλλον, τα παιδιά στον πόλεμο, εργατικές διεκδικήσεις, φυσικές καταστροφές, την πολιτιστική κληρονομιά, μεσαιωνική και σύγχρονη Ιστορία, οικογενειακά θέματα, τη φιλία, την αφοσίωση σε αρχές και ανθρώπους και, βέβαια, ένα μαθηματικό πρόβλημα που επηρέαζε ανθρώπινες ζωές.
Στη συνέχεια, προτείναμε στους μαθητές μας την ομαδοσυνεργατική συγγραφή ενός νέου βιβλίου χρησιμοποιώντας συγγραφικό υλικό από τα προηγούμενα πέντε. Ο ενθουσιασμός των παιδιών αντανακλούσε, φυσικά, την άγνοια απαιτήσεων τού όλου εγχειρήματος, έδινε όμως κίνηση στην ατμομηχανή της Λέσχης.
Στις επόμενες συναντήσεις μας άρχισε να σχεδιάζεται ένα ολόκληρο μυθιστόρημα: ήρωες, τόπος, χρόνος, πλοκή, αρχιτεκτονική της ιστορίας κ.λπ. Μέσα από ένα καταιγισμό ιδεών και πολλή συζήτηση κάναμε το πρώτο σχέδιο. Ήρωες των βιβλίων που διαβάστηκαν συνδυάστηκαν σε νέο χρόνο, στους τόπους των βιβλίων, σε μια νέα ιστορία που περιελάμβανε τα θέματα που απασχολούσαν τους συγγραφείς των προηγούμενων βιβλίων, χωρίς όμως να τους αντιγράφουν.
Κάθε κεφάλαιο σχεδιάστηκε στη συνέχεια αναλυτικά από τους μαθητές με τη δική μας θεωρητική υποστήριξη, που αφορούσε τη δομή, την εξέλιξη, την πλοκή, τους χαρακτήρες κ.λπ. Αυτή η φάση ήταν πολύ ευχάριστη και απασχολούσε τους μαθητές και έξω από τη Λέσχη. Μας αναζητούσαν ακόμα και στα διαλείμματα για να μας πουν νέες ιδέες που είχαν ή τα αποτελέσματα των ερευνών τους για ήθη, έθιμα, ιστορικά γεγονότα και άλλα σχετικά.
Στη συνέχεια ήρθε η ώρα της συγγραφής. Αυτό ήταν το πιο απαιτητικό και συγχρόνως επικίνδυνο σημείο του σχεδίου μας, διότι η υλοποίησή του απαιτούσε πολλή και καλή δουλειά. Και εδώ τα παιδιά διέψευσαν δικούς μας φόβους και ενδοιασμούς ξεπερνώντας τον εαυτό τους.
Οργανωμένοι σε ομάδες ή ατομικά, πήρε τον μίτο ο ένας μετά τον άλλον και έγραψαν το κομμάτι που τους αναλογούσε. Ακολούθησαν τα προσχέδια των κεφαλαίων, έβαλαν όμως ο καθένας τους τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του στη δημιουργία των διαλόγων και στις λεπτομέρειες που προσέθεσαν, κεντώντας έτσι με τα χρώματα που προτιμούσε ο καθένας το μεγάλο χαλί του κοινού μυθιστορήματος. Χρειάσθηκαν πολλές ώρες δουλειάς. Τις αφιέρωσαν με ευχαρίστηση και πάθος.
Το μυθιστόρημα ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2019 με τη συμμετοχή τριάντα μαθητών και τριών καθηγητριών (Βαρδαλή, Κορλού, Μουρουζίδου). Τη νέα σχολική χρονιά, 2019-20, η παλιά ομάδα ανανεώθηκε με καινούργιους μαθητές που αντικατέστησαν όσους έφυγαν για το λύκειο και δύο ακόμα καθηγήτριες (Παπασπανού, Ιγγλέση).
Η διόρθωση, επιμέλεια, σελιδοποίηση, έκδοση, προώθηση, βιβλιοπαρουσίαση και πώληση του βιβλίου είναι οι στόχοι της φετινής χρονιάς που αποτελούν και τη δεύτερη μεγάλη φάση του αρχικού project. Ένα μεγάλο μέρος αυτών έχει ήδη γίνει, καθώς επίσης έχει ήδη ξεκινήσει και η προώθησή του. Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στο προσεχές διάστημα.
Ποια είναι τα σημαντικότερα συμπεράσματά σας από αυτή τη διαδικασία;
«Εν αρχή ην η ανάγνωση». Αυτό είναι το motto της Λέσχης μας όλα αυτά τα χρόνια. Και αυτό πρώτο επιβεβαιώθηκε στο σχέδιο συγγραφής του βιβλίου. Οι μαθητές διάβασαν αρχικά το βιβλίο που τους αναλογούσε. Στη συνέχεια όμως, οι ανάγκες συγγραφής με συγγραφικό υλικό από όλα τα βιβλία, τους ώθησαν στην εθελούσια ανάγνωση και των υπόλοιπων βιβλίων, όπως και στην έρευνα, άρα και ανάγνωση, άρθρων ιστορικού, λαογραφικού, γεωλογικού, τουριστικού κ.λπ. ενδιαφέροντος, τα οποία θεωρούσαν απαραίτητα για τη συγγραφή.
Το πρώτο, επομένως, συμπέρασμα από τη διαδικασία είναι ότι για την ανάγνωση βιβλίων (έντυπων ή ηλεκτρονικών) χρειάζεται κίνητρο και εμπλοκή σε κάποια στοχοθετημένη προσπάθεια.
Το δεύτερο συμπέρασμα έχει να κάνει με την ψυχοκοινωνική διάσταση μιας οργανωμένης ανάγνωσης στο πλαίσιο μιας λέσχης. Η ανάγνωση δεν είναι κατ’ ανάγκη κάτι μοναχικό. Το συναίσθημα που δημιουργεί η δημόσια ανάγνωση ενός βιβλίου εξωτερικεύεται και γίνεται υπόθεση της ομάδας. Μπορεί έτσι να έχει και μια ψυχοθεραπευτική ακόμα διάσταση.
Ένα βιβλίο μπορεί να έχει μια απίστευτη δυναμική. Η δυναμική αυτή πολλαπλασιάζεται όταν οι αναγνώστες καλούνται να πάρουν τη θέση των συγγραφέων και να παράξουν συγγραφικό έργο. Η ενσυναίσθηση αλλά και η διάδραση, η συναισθηματική εμπειρία αλλά και η γνώση κι έρευνα γίνονται απαραίτητα στοιχεία σε μια συνεργατική προσπάθεια συγγραφής.
Τέλος, με βάση την εμπειρία μας, συμπεραίνουμε ότι στις λέσχες ανάγνωσης εφήβων, η ομαδικότητα, η αναζήτηση, η δημιουργικότητα είναι κομβικής σημασίας έννοιες και πρακτικές. Οι λέσχες ανάγνωσης εφήβων δεν μοιάζουν ούτε μπορούν να μοιάζουν με τις λέσχες ανάγνωσης των ενηλίκων. Όταν, όμως, λειτουργούν καλά, τότε γίνονται οι βάσεις για αναγνώστες μιας ζωής. Ελπίζουμε ότι «εκεί αρχίζουν όλα».
Πώς ωφελεί την εκπαιδευτική διαδικασία και τη μάθηση αυτή η δραστηριότητα;
Την αλληλεπίδραση των διαδικασιών μέσα στην εκπαιδευτική ζωή την έχουμε εμπειρικά βιώσει πολλές φορές, τόσο που θα μπορούσαμε να μιλάμε για «ολιστική εκπαίδευση», όπως μιλάμε για ολιστική ιατρική. Απογοητεύσεις, διαψεύσεις, εμπειρίες εκφοβισμού που έχει ένας μαθητής σε κάποια φάση ή τομέα της ζωής του στο σχολείο μεταφέρονται και επηρεάζουν αρνητικά όλη τη μαθητική του ζωή. Το ίδιο ισχύει και αντίστροφα. Θετικές εμπειρίες, επιβραβεύσεις, επίτευξη δύσκολων στόχων ενισχύουν, επιβεβαιώνουν, δίνουν θάρρος και δύναμη στους μαθητές οδηγώντας τους σε βελτιωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, σε αύξηση των προσδοκιών τόσο από τους εαυτούς τους όσο και από τα περιβάλλοντα στα οποία ζουν.
Είμαι πεπεισμένη για την ωφέλεια στη γενική εκπαιδευτική διαδικασία και μάθηση που έχουν οι μαθητές, οι οποίοι συμμετέχουν σε οποιοδήποτε πρόγραμμα που ενθαρρύνει την πρωτοβουλία, την προσήλωση σε στόχους, τη δέσμευση και κυρίως την εμπειρία μιας ολοκληρωμένης δουλειάς.
Είναι φιλικό και υποστηρικτικό το σχολικό περιβάλλον στη λειτουργία της λέσχης σας;
Γενικά, το σχολικό περιβάλλον είναι και φιλικό και υποστηρικτικό. Το πλαίσιο των Πολιτιστικών Προγραμμάτων μέσα στο οποίο λειτουργούμε μάς δίνει νομική υποστήριξη στις μετακινήσεις και τις δράσεις μας αλλά και δυνατότητα παρουσίασης των έργων μας, διαδράσεις με άλλα σχολεία και άλλα πολλά. Ακόμα, αρκετοί συνάδελφοι (γυμναστές, μουσικοί, εικαστικοί και άλλοι) μας συνέδραμαν με προθυμία τα προηγούμενα χρόνια, όταν το είχαμε ανάγκη.
Οι συναντήσεις της ομάδας μας γίνονται μετά το τέλος των μαθημάτων, όπως και των άλλων ομάδων, πολιτιστικών, περιβαλλοντικών, υγείας κ.λπ., που λειτουργούν στο σχολείο μας, οπότε δεν ενοχλούμε την εκπαιδευτική διαδικασία ούτε διαταράσσουμε το σχολικό πρόγραμμα.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Παράλληλα με τη δεύτερη φάση της έκδοσης του βιβλίου μας, αρχίσαμε να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε το επόμενο project. Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, ερευνούμε με τη φετινή ομάδα τους ήρωες του 1821, διαβάζουμε για τη ζωή τους και σχεδιάζουμε μια συλλογή διηγημάτων, στα οποία θα προβάλλονται κάποιες ιδιαίτερες στιγμές της ζωής τους. Ελπίζουμε ότι θα ολοκληρώσουμε το καινούργιο σχέδιο την επόμενη χρονιά με επιτυχία. Δουλεύουμε γι’ αυτό.
* Τα βιβλία που διαβάστηκαν ήταν τα εξής:
Τα βιβλία αναγράφονται με τη σειρά με την οποία διαβάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στην ομαδοσυνεργατική συγγραφή του βιβλίου «Εκεί που άρχισαν όλα».
© Copyright 2001-2020 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD