Αναρτήθηκε σε 7 Απριλίου, 2015 κατηγορία: Συνεντεύξεις | Tags: Λογοτεχνία, Συνέντευξη, Τεύκρος Μιχαηλίδης

Συνέντευξη στον Γιώργο Καρουζάκη

Τα Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής (Πόλις), το νέο βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη, αποτελείται από επτά αυτοτελείς ιστορίες, εμπνευσμένες από την εποχή της κρίσης. Το βιβλίο συνδυάζει, συχνά με απρόβλεπτο τρόπο στην πλοκή του, την αστυνομική λογοτεχνία, τα μαθηματικά, και αποκαλύπτει το ζοφερό τοπίο μιας χώρας στην οποία κυριαρχούν το κοινό έγκλημα, η πολιτική αυθαιρεσία και η διαφθορά. Με αυτήν την ευκαιρία μιλήσαμε με τον συγγραφέα του βιβλίου.

– Ποια ήταν η αρχική σκέψη για τη δημιουργία του βιβλίου;

– Οι μικρές αστυνομικές ιστορίες λειτουργούν συχνά ως μέσο εκτόνωσης όταν η καθημερινότητα που βιώνω με πιέζει και με εξοργίζει. Οι ιστορίες αυτές γράφτηκαν κατά την τελευταία πενταετία, με αυτό τον τρόπο, σε διάφορες φάσεις. Κάποια στιγμή διαπίστωσα ότι αποτελούν έναν ενιαίο ιστό και συνεπώς ότι μπορούσαν αν συναποτελέσουν – ύστερα από μερικές τροποποιήσεις – ένα ολοκληρωμένο βιβλίο.

– Όλες οι ιστορίες ενώνονται από την παρουσία της υπαστυνόμου Όλγας Πετροπούλου. Είναι η βασική ηρωίδα των ιστοριών, και ίσως ο πιο θετικός ήρωας σε ολόκληρο το βιβλίο. Γιατί την επιλέξατε; Πώς θα την περιγράφατε στους αναγνώστες;

– Θεωρώ ότι οι μαθηματικές δεξιότητες αλλά και γενικότερα η ευφυΐα των γυναικών δεν έχουν εκτιμηθεί σωστά. Από την άλλη, για να επιλέξει το επάγγελμα του αστυνομικού ένα άτομο που η ευφυΐα και η εργατικότητά του μπορούν να του εξασφαλίσουν λαμπρή σταδιοδρομία σε πολλούς τομείς, θα πρέπει να διαθέτει μια υψηλή δόση ρομαντισμού που μόνο σε γυναίκες μπορεί να απαντηθεί. Η Όλγα Πετροπούλου (το όνομά της προέκυψε από την ανάμειξη ονομάτων εξαιρετικά ευφυών μαθητριών που είχα στο παρελθόν) γεννήθηκε για να εξανθρωπίσει ένα τέτοιο ιδεατό πρότυπο. Την έχω περιγράψει ως «…εξαιρετική μαθήτρια, που θα μπορούσε, αν το είχε θελήσει, να εισαχθεί σε οποιαδήποτε ανώτατη σχολή θα επέλεγε. Η επιθυμία της για μια γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση καθώς και μια ρομαντική ψευδαίσθηση για τη δουλειά του αστυνομικού, βγαλμένη περισσότερο μέσα από τα βιβλία παρά από τη μελέτη της πραγματικότητας, την είχαν οδηγήσει να προτιμήσει τη σχολή αξιωματικών της αστυνομίας (…) Ο μικρός αλλά σταθερός μισθός της αρκούσε για να καλύψει τις περιορισμένες, χαμηλού κόστους ανάγκες της καθώς και τα «έξτρα»: βιβλία, δίσκους και, περιστασιακά, κάποια εισιτήρια για παραστάσεις ή συναυλίες. Άνθρωπος μάλλον εσωστρεφής, είχε καταφέρει να χτίσει γύρω της τον ιδιωτικό, προσωπικό της κόσμο από τον οποίο κατάφερνε να αντλεί την απαραίτητη ενέργεια για να επιβιώνει στον κόσμο των άλλων».

– Συνεκτικό στοιχείο, επίσης, των ιστοριών είναι η αποτύπωση ενός ζοφερού νεοελληνικού τοπίου, όπου το κοινό έγκλημα, η πολιτική αυθαιρεσία και η διαφθορά μοιάζει να είναι θεμελιώδη συστατικά, τόσο του κοινωνικού περιβάλλοντος όσο και του πολιτικού συστήματος. Πόσο αντιστοιχούν στην πραγματικότητα αυτές οι λογοτεχνικές αντανακλάσεις της σύγχρονης Ελλάδας ;

– Φοβούμαι πως οι μυθοπλαστικές ιστορίες που δημιούργησα με τη φαντασία μου αντιστοιχούν πλήρως σε εικόνες, καταστάσεις και φαινόμενα που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

– Δυο κυρίαρχα θέματα, επίσης, του βιβλίου είναι ο ρατσισμός, ιδίως μέσα από την ιστορία του Τζαμάλ, και η άνοδος της φασιστικής ακροδεξιάς. Έχετε ερμηνεύσει την ανάπτυξη αυτών των φαινομένων τα τελευταία χρόνια ;

– Ο ρατσισμός είναι μόνιμος συνοδός της ένδειας, της εξαθλίωσης και της κοινωνικής αδικίας. Οι ευημερούσες κοινωνίες είναι κατά κανόνα πολύ περισσότερο ανεκτικές στην πολυπολιτισμικότητα και την διαφορετικότητα. Η πενία και η οργή υποθάλπουν το μίσος και οδηγούν τον άνθρωπο στην αναζήτηση εξιλαστήριων θυμάτων. Αυτό νομίζω ότι εξηγεί, εν μέρει, και την άνθηση των παρακρατικών εγκληματικών οργανώσεων που κραδαίνοντας το λάβαρο της αντισυστιμικότητας προσελκύουν μάζες λαϊκών στρωμάτων τα οποία σταδιακά συμφιλιώνονται με τις ιδεολογικές αρχές της μισαλλοδοξίας, της βίας και της μονολιθικότητας. Ωστόσο, τα ναζιστικά μορφώματα δεν θα είχαν μπορέσει ποτέ να αναπτυχθούν χωρίς τη στήριξη – ή έστω την ανοχή – του κρατικού μηχανισμού, της δικαστικής εξουσίας και της αστυνομίας. Ας επισημάνουμε ακόμα ότι η δράση των ναζιστικών οργανώσεων είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε όσους έχουν συμφέρον από τη νομιμοποίηση και τον εξωραϊσμό της αυθαιρεσίας και της απάνθρωπης συμπεριφοράς εναντίον των πιο αδύναμων στρωμάτων – το παράδειγμα της Μανωλάδας και η αθώωση των ενόχων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πρέπει ακόμα να παρατηρήσουμε ότι τα ακροδεξιά, φασιστικά στοιχεία δεν παραμένουν εγκλωβισμένα στις πατενταρισμένες φασιστικές οργανώσεις αλλά έχουν διεισδύσει και στα κόμματα του λεγόμενου συνταγματικού τόξου, όπου συχνά κατέχουν και υψηλές θέσεις και ασκούν σημαντική επιρροή.

– Ποιοι λόγοι καθιστούν δημοφιλείς, αυτήν την εποχή, τις φασιστικές ιδέες σε όλη τη Ευρώπη;

– Το ιδεολογικό κενό που δημιουργήθηκε στην Ευρώπη με την απόλυτη κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και την απομυθοποίηση όλων των προτεινόμενων ως εναλλακτικών λύσεων ώθησε στην ενίσχυση της δημοφιλίας των ακραίων πολιτικών μορφωμάτων τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις – βλέπε Μαρίν Λεπέν – κατάφεραν να κρύψουν το ειδεχθές τους πρόσωπο κάτω από ένα παραπλανητικά ανθρώπινο προσωπείο. Άλλωστε οι λόγοι που ανέφερα στην προηγούμενη απάντησή μου, ειδικά για την Ελλάδα, ισχύουν εν πολλοίς σε ολόκληρη την Ευρώπη της κρίσης. Πρέπει ωστόσο να παρατηρήσουμε ότι ενώ οι κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών χωρών φαίνονται να δαιμονοποιούν και να αναθεματίζουν τους ναζί στο εσωτερικό, υποστηρίζουν εμπράκτως τα ίδια ιδεολογικά μορφώματα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η υλική και ιδεολογική υποστήριξη που προσφέρουν η «σοσιαλιστική» Γαλλία και η «φιλελεύθερη» Γερμανία στους νεοναζί της Ουκρανίας.

– Η ηθική και ψυχική κατάπτωση αρκετών ηρώων δεν μοιάζει να είναι πάντα απόρροια μιας δύσκολης συγκυρίας, αλλά και συνειδητή επιλογή. Είναι, λέτε, έμφυτη η ροπή μας προς το κακό και απαιτείται μια συγκυρία για να εκδηλωθεί ;

– Πιστεύω ότι η μισαλλοδοξία και η βία είναι εγγενείς στον άνθρωπο όπως είναι από την άλλη η ανεκτικότητα και η αλληλεγγύη. Το πιο από τα δύο θα υπερισχύσει και θα αναδειχθεί είναι θέμα πολύπλοκων διαδικασιών όπου εμπλέκονται τόσο αντικειμενικές καταστάσεις όπως η πενία και η εξαθλίωση όσο και η ελεύθερη βούληση, που επιδιώκοντας το κέρδος και την εξουσία αφήνει ελεύθερο να δράσει το «κακό» γονίδιο.

– Γενικότερα, θα λέγαμε, ότι περιγράφετε την πιο σκοτεινή όψη της σύγχρονης πραγματικότητας. Είστε αισιόδοξος ότι μπορεί να αλλάξει κάτι στο μέλλον προς το καλύτερο ;

– Όχι δεν είμαι αισιόδοξος. Έχω την αίσθηση ότι οδεύουμε προς ένα νέο μεσαίωνα, μια μακρά νύχτα. Αυτό δε σημαίνει ότι παραιτούμαι ή ότι καλώ οποιονδήποτε άλλο να παραιτηθεί. Κατά την προτροπή του Βολταίρου στον Καντίντ, καλλιεργώ τον κήπο μου, κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου στην πολύ περιορισμένη έκταση της εμβέλειάς μου και καλώ όλους να κάνουν το ίδιο. Αυτό άλλωστε κάνει και η Όλγα Πετροπούλου στις ιστορίες μου. Και κάπου αχνά μέσα μου υπάρχει η ελπίδα ότι κάποια μέρα εγώ και η απαισιοδοξία μου θα γίνουμε ο περίγελως μιας ευτυχισμένης κοινωνίας που θα χλευάζει τον άκαιρο και ανιστόρητο μηδενισμό μου.