Αναρτήθηκε σε 26 Νοεμβρίου, 2013 κατηγορία: Ειδήσεις | Tags: Ανάγνωση, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Λογοτεχνία

Συντάκτης: Γιώργος Καρουζάκης

Υπάρχει ιδανικός αναγνώστης; Πόσα είδη αναγνωστών υπάρχουν; Αρκετοί συγγραφείς και θεωρητικοί της λογοτεχνίας έχουν, κατά καιρούς, προσπαθήσει να απαντήσουν ανάλογα ερωτήματα. Ένας από αυτούς ήταν και ο κορυφαίος Αμερικανός συγγραφέας ρωσικής καταγωγής, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ. Ο δημιουργός της θρυλικής «Λολίτας» είχε σκιαγραφήσει το προφίλ του καλού αναγνώστη με μερικές λέξεις: «Είναι κάποιος που διαθέτει φαντασία, μνήμη, ένα καλό λεξικό, και κάποιου είδους καλλιτεχνική αίσθηση», έγραφε.

Στο βιβλίο του, όμως, «Lecture on Literature» συνδέει αριστοτεχνικά την ανάγνωση με το χώρο και το χρόνο, γράφοντας, ανάμεσα σε άλλα, ότι στην πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να διαβάσει ένα βιβλίο, παρά μόνο να το ξαναδιαβάσει. Και ότι ο καλός, ενεργός και δημιουργικός αναγνώστης είναι εκείνος που επιστρέφει στις σελίδες του ίδιου βιβλίου. Για τον Ναμπόκοφ, όταν διαβάζουμε πρώτη φορά ένα βιβλίο βιώνουμε μια μάλλον κουραστική και περίπλοκη σωματική κατάσταση. Οι κινήσεις του ματιών που πρέπει να ακολουθούν τις λέξεις από την αριστερή προς τη δεξιά πλευρά της σελίδας, η εναλλαγή των προτάσεων και των σελίδων, η προσπάθεια που κάνουμε, γενικότερα, να κατανοήσουμε, στα πλαίσια του χρόνου και του χώρου, την ιστορία και την ουσία του βιβλίου είναι εμπόδια που στέκονται ανάμεσα στον αναγνώστη και στην απόλαυση του λογοτεχνικού κειμένου.

«Όταν κοιτάζουμε έναν πίνακα ζωγραφικής δεν χρειάζεται να μετακινούμε τα μάτια μας με έναν ιδιαίτερο τρόπο, ακόμη και αν, όπως και σε ένα βιβλίο, η παράσταση περιέχει στοιχεία βάθους και ανάπτυξης. Το στοιχείο του χρόνου δεν εμποδίζει, στην ουσία, την πρώτη επαφή μας με έναν πίνακα ζωγραφικής», γράφει ο Ναμπόκοφ. Και προσθέτει: «Διαβάζοντας ένα βιβλίο χρειαζόμαστε χρόνο για να εξοικειωθούμε μαζί του. Δεν έχουμε κάποιο φυσικό όργανο (όπως έχουμε, για παράδειγμα, το μάτι στη θέαση ενός πίνακα ζωγραφικής) που να προσλαμβάνει ολόκληρη την εικόνα και, στη συνέχεια, να μπορεί να απολαμβάνει τις λεπτομέρειές της. Μόνο σε μια δεύτερη, τρίτη ή τέταρτη ανάγνωση μπορούμε, κατά κάποιο τρόπο, να προσεγγίσουμε ένα βιβλίο όπως έναν πίνακα ζωγραφικής.

»Ωστόσο, ας μην συγχέουμε το φυσικό μάτι, αυτό το τερατώδες αριστούργημα της εξέλιξης με το μυαλό, ένα ακόμα περισσότερο τερατώδες επίτευγμα. Ένα βιβλίο – είτε είναι μυθιστόρημα, είτε επιστημονικό έργο (η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο ειδών δεν είναι τόσο σαφής όσο θεωρείται)- θέλγει και διεγείρει πρώτα απ΄όλα το μυαλό, τον εγκέφαλο (με αυτό το μυρμήγκιασμα στο ψηλότερο σημείο της ραχοκοκαλιάς μας), το μόνο όργανο που θα έπρεπε να συνδέεται βαθιά με ένα βιβλίο».

Στο βίντεο που ακολουθεί απολαύστε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του συγγραφέα: