Αναρτήθηκε σε 16 Μαρτίου, 2012 κατηγορία: Ειδήσεις

Συντάκτης: Τεύκρος Μιχαηλίδης

14 Ιουλίου 1789. Οι εξεγερμένοι κάτοικοι της γαλλικής πρωτεύουσας καταλαμβάνουν τη Βαστίλλη. Μέσα σε μια νύχτα, το κατεξοχήν σύμβολο της ελέω Θεού μοναρχίας, ο τρομερός εφιάλτης όποιου διενοείτο να αντιταχθεί – έργω ή λόγω – στο αλάθητον του ανίσχυρου μονάρχη ή των εκάστοτε πανίσχυρων αυλικών του, διαλύεται – κυριολεκτικά – στα εξ ων συνετέθη. Ανατέλοντας ο ήλιος της 15ης Ιουλίου – καλή ώρα σαν σήμερα– βρίσκει στη θέση του φοβερού κάστρου της λήθης ένα τεράστιο σωρό από πέτρες, τις ίδιες που λίγο καιρό αργότερα θα χρησιμέψουν για να στρωθεί η πλατεία που πήρε τη θέση και το όνομα της Βαστίλης. Η Γαλλική Επανάσταση ανατρέποντας τη μοναρχία και δρομολογώντας τη μακρά, επώδυνη διαδικασία που 75 χρόνια αργότερα οδήγησε στην -τρίτη κατ’ όνομα, πρώτη στην ουσία -βιώσιμη γαλλική δημοκρατία, ορθώς χαρακτηρίστηκε ως πολιτική.

Θεσπίζοντας το λαϊκό κράτος και περιορίζοντας την εκκλησία στα όποια «πνευματικά» της καθήκοντα, προβάλλοντας ως σημαία της το τρίπτυχο «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφότητα» δικαιούται χωρίς αμφιβολία και το χαρακτηρισμό της ιδεολογικής επανάστασης.

Κυρίως όμως, αφαιρώντας το μονοπώλιο της εξουσίας από την αριστοκρατία και τον κλήρο και παραδίδοντάς το στα χέρια της ακμάζουσας αστικής τάξης, η Γαλλική Επανάσταση θα πρέπει να χαρακτηρισθεί ως κατεξοχήν κοινωνική – ταξική. Από το 1789 και μετά η Γαλλία κυβερνήθηκε από δυο αυτοκράτορες, τρεις βασιλείς, κάποιους βραχύβιους δικτάτορες, έναν κατοχικό στρατό και – στο μεγαλύτερο διάστημα – από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Ουδέποτε ωστόσο – με εξαίρεση ίσως τις λιγοστές μέρες της Παρισινής Κομμούνας η εξουσία δεν έφυγε από τα χέρια της αστικής τάξης.

Ένα από τα σημαντικότερα αν και λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό μέτρα που αναδεικνύουν τον αστικό χαρακτήρα της Γαλλικής Επανάστασης είναι η εγκαθίδρυση – επιβολή θα ήταν ίσως σωστότερος όρος – ενός ενιαίου μετρικού συστήματος και μάλιστα βασισμένου στους δεκαδικούς αριθμούς. Η ανάγκη ενός τέτοιου συστήματος είχε υποστηριχθεί αρκετούς αιώνες πριν. Το 1585 ο φλαμανδός μαθηματικός Σιμόν Στεβέν είχε δημοσιεύσει στα γαλλικά και στα φλαμανδικά την Δεκάτη (La Thiende) ένα κείμενο με το οποίο καλούσε τους βιοτέχνες, τους εμπόρους και γενικότερα τον κόσμο της οικονομίας να υιοθετήσει το δεκαδικό σύστημα.

Το 1670 ο Γκαμπριέλ Μουτόν παρουσίασε ένα μετρικό σύστημα παρεμφερές με το σημερινό όπου για πρώτη φορά διατυπωνόταν η ιδέα ότι μια οικουμενική μονάδα μέτρησης του μήκους θα πρέπει να βασίζεται στο μέγεθος της Γης. Ωστόσο η προεπαναστατική κοινωνία δεν ήταν σε θέση να δεχθεί την ιδέα ενός ενιαίου συστήματος μέτρησης αφού τα έσοδα των διαφόρων φεουδαρχών βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στις διάφορες τοπικές μονάδες μέτρησης τις οποίες διαμόρφωναν οι ίδιοι όπως τους συνέφερε.

Είναι συνεπώς γνήσια επαναστατική η απόφαση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης που το 1791 ανέθεσε στην Ακαδημία των Επιστημών να θεσπίσει ένα ενιαίο μετρικό σύστημα και ως μονάδα μέτρησης του μήκους το 1/40.000.000 του μεσημβρινού κύκλου που διέρχεται από το Παρίσι. Είναι ένα μέτρο «για όλους τους λαούς, για όλους τους καιρούς», αφού δεν εξαρτάται από την ευκαιριακή απόφαση κάποιου ηγέτη, αλλά βασίζεται σε οικουμενικά μεγέθη όπως είναι η περιφέρεια της Γης.

Το 1793 δημιουργείται ένα προσωρινό πρότυπο του μέτρου, βασισμένο σε υπάρχοντα γεωδαιτικά δεδομένα, ενώ ταυτόχρονα ανατίθεται σε δυο μέλη της Ακαδημίας τους Ζαν Ντελάμπρ και Πιέρ Μεσαίν να προβούν σε νέες ακριβείς μετρήσεις κατά μήκος του μεσημβρινού του Παρισιού, από τη Δουνκέρκη μέχρι τη Βαρκελώνη, ώστε το μήκος του μέτρου να καθοριστεί με απόλυτη ακρίβεια.

Ωστόσο, η αποδοχή του νέου συστήματος, δεν υπήρξε ούτε εύκολη, ούτε σύντομη. Οι Ναπολεόντιες κατακτήσεις βοήθησαν στην διάδοσή του σε ολόκληρη την Ευρώπη, στην ίδια όμως τη Γαλλία ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να επιτρέψει τη χρήση εκ παραλλήλου και του παλιού μεσαιωνικού συστήματος για να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις. Ακόμα και σήμερα οι ΗΠΑ και η Αγγλία εξακολουθούν να χρησιμοποιούν μονάδες όπως η γυάρδα για το μήκος και η ουγκιά για το βάρος όχι τόσο από συντηρητισμό των κυβερνώντων τους όσο λόγω της αδυναμίας του πληθυσμού τους να αλλάξει μετρικές συνήθειες.

Η Γαλλική Επανάσταση είχε χωρίς αμφιβολία και κάποιες δυσάρεστες παρενέργειες. Το κράτος του τρόμου του Ροβεσπιέρου και οι αιματηρές εκστρατείες του Ναπολέοντα σίγουρα χρεώνονται στα αρνητικά της. Ωστόσο η ιδέα της ισότητας απέναντι στο νόμο, η λαϊκότητα του κράτους και το μετρικό σύστημα είναι τρία επαναστατικά μέτρα που η ανθρωπότητα της τα οφείλει.

Για την αποστολή των Ντελάμπρ – Μεσαίν και την θέσπιση του μετρικού συστήματος διαβάστε τα βιβλία του Denis Guedj Επιχείρηση Μεσημβρία και Το μέτρο του κόσμου από τις εκδόσεις Τραυλός.