Αναρτήθηκε σε 1 Ιανουαρίου, 2010 κατηγορία: Άρθρα

Συντάκτης: Στάμος Τσιτσώνης

I saw as one might see the transit of Venus,

a quantity passing through infinity and changing

its sign from plus to minus. I saw exactly how it happened . . . but it was after dinner and I let it go.

-SIR WINSTON CHURCHILL, My Early Life (1930)

Τέσσερα χρόνια, πέντε μήνες, τρεις ημέρες, οκτώ ώρες, τριάντα πέντε λεπτά και είκοσι δευτερόλεπτα. Τόσος ήταν ο χρόνος, που περίμενε με τεράστια υπομονή, αδημονία και τέλος απίστευτη καρτερικότητα, ο Λουδοβίκος Αστεριάδης, μέχρι τη στιγμή που του ανακοινώθηκε η επίσημη δημοσίευση της μελέτης του στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό “Σύγχρονη Αστρονομία”. Μια μελέτη, που όπως πίστευε ο ίδιος, θα τον τοποθετούσε, όχι μόνο στον φωτεινό γαλαξία των μεγάλων επιστημόνων της εποχής του, αλλά παράλληλα θα τον ανέλκυε από τον πυθμένα των συνηθισμένων εργατών της επιστήμης, ενώ θα ανέδειχνε τις ικανότητές του στην ακρίβεια των υπολογισμών και θα του εξασφάλιζε την ποθούμενη αναγνωρισιμότητα.

Τέσσερα χρόνια, πέντε μήνες, τρεις ημέρες, οκτώ ώρες, τριάντα πέντε λεπτά και είκοσι δευτερόλεπτα, από τα οποία δύο χρόνια έντεκα μήνες, έξι ημέρες, σαράντα λεπτά και δέκα δευτερόλεπτα, ο Λουδοβίκος Αστεριάδης ξόδεψε από τη ζωή του στο αστεροσκοπείο της Σκύρας, ως τη μαγική στιγμή που ανακάλυψε τον πλανητοειδή Χ στον αστερισμό του Ωρίωνα. Μια ανακάλυψη που αποτέλεσε την απαρχή μιας σειράς σημαντικότατων παρατηρήσεων και μιας ακολουθίας επίμονων μετρήσεων και λεπτομερέστατων υπολογισμών που του επέτρεψαν να υπολογίσει, με τρόπο ακριβή την απόσταση της μιας εστίας της ελλειπτικής τροχιάς του από την Γη.

Την απόσταση αυτή δε, την υπολόγισε με τη μέγιστη δυνατή προσέγγιση, αξιοποιώντας τα τελειότερα όργανα που του είχε παραχωρήσει η φειδωλή σε παροχές επιστημονικού εξοπλισμού πολιτεία, τα οποία όμως ο ίδιος είχε βελτιώσει “κατά τρόπο πρωτότυπο”, όπως με περηφάνια περιέγραφε στο τέλος της ανακοίνωσης της μελέτης του.

Η απόσταση της εστίας της ελλειπτικής τροχιάς του πλανητοειδούς Χ κατά τον σχολαστικό μελετητή Λουδοβίκο Αστεριάδη, ήταν ίση με 753 δισεκατομμύρια, 951 εκατομμύρια, 457 χιλιάδες, 127 Km, 602 m, 44 cm.

Το επίτευγμα θεωρήθηκε σημαντικότατο από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και ως εκ τούτου θα είχε κατ’ επέκταση, σημαντικές επιδράσεις για τον ελληνικό -σπαρασσόμενο από έριδες, φθόνο και συμφέροντα- επιστημονικό χώρο, για την ίδια την Ελλάδα, για τη νήσο Σκύρα και φυσικά για τον ίδιο τον αστρονόμο Λουδοβίκο Αστεριάδη.

Όντως, την επόμενη μέρα της ανακοίνωσης, ο μοναχικός πλην φιλόδοξος εξηντάρης πλέον Λουδοβίκος, είδε τη φωτογραφία του να φυτρώνει στα περισσότερα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, άκουσε ικανοποιημένος τη φωνή του σε μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο του παμπάλαιου Σιβίκ που οδηγούσε και απήλαυσε τη γερασμένη εικόνα του προσώπου του στα βραδινά δελτία των ειδήσεων. Η Ακαδημία, εύκολη στις ανέξοδες προσφορές, πρότεινε και έγινε αποδεκτό, ο νέος πλανητοειδής Χ να πάρει το όνομα του Λουδοβίκου. Από εδώ και πέρα θα έφερε την ονομασία “πλανητοειδής Λουδοβίκος.” Εκείνο πάντως που έκανε τη μεγαλύτερη αίσθηση στον επιστημονικό κόσμο, στο εντυπωσιακό αποτέλεσμα της μέτρησης που κατόρθωσε να φέρει σε πέρας μετά από τόσα βάσανα, αναρίθμητες προσπάθειες και άπειρα ξενύχτια ο πανευτυχής αστρονόμος, ήταν εκείνα τα 44 cm του τέλους της μέτρησης. Τέτοια ακρίβεια ήταν όντως πρωτοφανής και έθετε πλέον τις αστρονομικές μετρήσεις σε άλλη βάση, ενώ παράλληλα αποτελούσε και μια τεράστια πρόκληση για κάθε νέο επίδοξο παρατηρητή του ουρανίου στερεώματος.

Η επιμονή του Λουδοβίκου Αστεριάδη στην ακρίβεια οποιασδήποτε μέτρησης, είχε μετεξελιχθεί σε μονομανία. Ο Αστεριάδης ζούσε για να μετρά και μετρούσε για να ζει.. Μετρούσε με εκνευριστική σχολαστικότητα την απόσταση από το γραφείο του μέχρι το σπίτι, το χρόνο που έκανε για τη διανύσει, το βάρος των τροφίμων που αγόραζε από το σούπερ μάρκετ, την πυκνότητα του λαδιού που έριχνε στη σαλάτα, την ένταση του αέρα που ανακάτευε τα αραιά του μαλλιά, το ύψος της βροχής η οποία δυσκόλευε την πρόσβασή του στο τηλεσκόπιο, τη διάρκεια της ζωής φίλων και συγγενών και γενικότερα οτιδήποτε επιδεχόταν μέτρηση. Καμιά φορά μάλιστα είχε αποπειραθεί να μετρήσει και πράγματα που δεν επιδέχονταν μέτρηση. Είχε αποπειραθεί, «αποτυγχάνοντας οικτρά», όπως σχολίαζε, να μετρήσει ποιοτικά χαρακτηριστικά ή συναισθήματα, όπως την ευτυχία, την αγάπη, την λύπη, την αυταρέσκεια, την τρέλα.

«Η δυσκολία βρίσκεται στην εύρεση της κατάλληλης μονάδας και της κλίμακας αντιστοίχισης», σχολίαζε περίλυπος.

Η μεγαλύτερη πάντως ικανοποίηση που είχε εισπράξει και θεωρούσε πως αποτελούσε την ολοκλήρωση της έρευνάς του, δεν ήταν η ανακάλυψη του ίδιου του πλανητοειδούς Χ (Λουδοβίκου πλέον τώρα), το είδους της τροχιάς του ή η επισήμανση των εστιών της κίνησής του αλλά εκείνα τα 44 cm του τέλους, στη μέτρηση της απόστασης. Ο ίδιος είχε επαληθεύσει και διασταυρώσει επανειλημμένως τις μετρήσεις, είχε ελέγξει άπειρες φορές τα όργανα και είχε επαναλάβει χιλιάδες φορές τα πειράματα. Εκείνα τα 44 cm παρέμεναν αναλλοίωτα. Αυτή η συνταρακτικά λεπτομερής μέτρηση αντανακλούσε την άποψή του για τη ζωή, τη φιλοσοφία της ύπαρξής του. Σε όλα, υποστήριζε, πρέπει να είμαστε ακριβείς. Στα ραντεβού, στις υποσχέσεις, στις πληρωμές, στα ρέστα. Πόσες και πόσες φορές δεν είχε διαπληκτιστεί με έκπληκτους σταθμάρχες τραίνων που καθυστέρησαν να φύγουν πέντε λεπτά μετά την καθορισμένη ώρα, δεν είχε καταγγείλει πονηρούς παντοπώλες που θεώρησε ότι τον είχαν κλέψει στο ζύγι κάποια γραμμάρια ή είχε τσακωθεί με καλούς φίλους που άργησαν δύο λεπτά σε μια προγραμματισμένη συνάντηση, μη αποδεχόμενος την οποιαδήποτε δικαιολογία που οι δύστυχοι του πρόβαλαν. Εκείνα λοιπόν τα 44 cm του τέλους, επιβεβαίωναν την άποψή του για τη σχολαστικότητα που πρέπει να χαρακτηρίζει μια μέτρηση, για την αποτελεσματικότητα που συνεπάγεται η επίμονη προσπάθεια, αλλά παράλληλα επικύρωναν με έμμεσο τρόπο την κοσμοθεωρία του περί του τρόπου που πρέπει κάποιος να σκέφτεται.

Το ξάφνιασμα ήρθε όμως από την αλλοδαπή. Και μάλιστα από έλληνα της αλλοδαπής, τον συνάδελφό του στο αστεροσκοπείο του Γκέτινγκεν, Ναπολέοντα Αυγερινό. Ο Αυγερινός, συνομήλικος και σφοδρός ανταγωνιστής του Αστεριάδη στο χώρο των αστρονομικών μετρήσεων, είχε παραδεχθεί, έστω και καθυστερημένα, την ανακάλυψη του πλανητοειδούς Λουδοβίκου, είχε συγχαρεί- με λύπη ανέκφραστη – δημοσίως τον επιστήμονα και “αγαπητό” συνάδελφο Λουδοβίκο, αλλά είχε επίσης περιχαρής διαπιστώσει, “κατόπιν πολλών και σοβαρών επιστημονικών μελετών και μετρήσεων” τις οποίες είχε διεξάγει ο ίδιος και το επιτελείο του, ότι η ακριβής απόσταση της μιας εστίας της ελλειπτικής τροχιάς του πλανητοειδούς Λουδοβίκου από την Γη, δεν ήταν 753 δισεκατομμύρια, 951 εκατομμύρια, 457 χιλιάδες, 127 Km, 602 m και 44 cm, αλλά 753 δισεκατομμύρια, 951 εκατομμύρια, 457 χιλιάδες, 127 Km, 602 m και 46 cm. Δύο ολόκληρα εκατοστά μεγαλύτερη από τη μέτρηση του Λουδοβίκου Αστεριάδη!

Η ανακοίνωση αυτή στις εφημερίδες, έφερε αναστάτωση στους αστρονόμους, έθετε εν αμφιβόλω τις εκτιμήσεις του Λουδοβίκου Αστεριάδη, αμφισβητούσε το μονοσήμαντο της ακρίβειας των μετρήσεών του και ανέτρεπε την δική του, επικυρωμένη από τόσα πειράματα, κατάληξη της υποδιαίρεσης των 44 cm. Τι θα έγραφαν λοιπόν τα σχολικά εγχειρίδια του μέλλοντος; Τι θα έμενε λοιπόν ως αστρονομική παρακαταθήκη στις εγκυκλοπαίδειες, ηλεκτρονικές και μη, ανά τον κόσμο; Τα 44 cm του Λουδοβίκου ή τα 46 cm του Ναπολέοντα;

Το θέμα έπρεπε λοιπόν να συζητηθεί σε ανώτατο επιστημονικό επίπεδο και οι δύο εκλεκτοί επιστήμονες, τέκνα και οι δύο της μεγάλης Ελλάδας, έπρεπε να συναντηθούν για να λύσουν τις αστρονομικές διαφορές τους. Το κανάλι STARNET ανέλαβε τα έξοδα και την προβολή της συνάντησης των δύο μελετητών, όπως βεβαίως και τα έσοδα από τις ανάλογες διαφημίσεις.

Ο Λουδοβίκος Αστεριάδης περίμενε τον Ναπολέοντα Αυγερινό στην αποβάθρα του τραίνου στη Θεσσαλονίκη. Το τραίνο έφτασε παραδόξως στην ώρα του το Σάββατο στις 19:33 ακριβώς, προς μεγάλη ικανοποίηση του επιβαίνοντος Ναπολέοντα και του αναμένοντος Λουδοβίκου. Οι δύο άσπονδοι συνάδελφοι αντίκρισαν ο ένας τον άλλον με

ύφος ανάλογο του ονόματός τους. Ο Ναπολέων με αυτοκρατορική ματιά που την ταξίδεψε από την εποχή που ο ένδοξος συνονόματός του πλησίαζε στο Γκέτινγκεν και ο Λουδοβίκος με βλέμμα που υποδήλωνε μια έπαρση ανάλογη του βασιλιά Ήλιου. Παρ’ όλα αυτά οι αγκαλιές ανοίχτηκαν και τα χέρια σφίχτηκαν σε χαιρετισμό εγκάρδιο.

Η συνάντησή τους, πέρα από τα τυπικά και τη συμφωνία της επίσημης συνεδρίασης που θα γινόταν τη Δευτέρα στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών για το “σοβαρότατο” θέμα των 44 ή των 46 cm, είχε ως συνέχεια μια βόλτα στην πανέμορφη παραλιακή της Θεσσαλονίκης, πατρίδας και των δύο μεγάλων αστρονόμων.

Οι δύο ηλικιωμένοι επιστήμονες βάδιζαν ο ένας δίπλα στον άλλον σκεπτικοί, συζητώντας χαμηλόφωνα για πράγματα άλλα, πέραν των μετρήσεων αποφεύγοντας να θίξουν το επίμαχο ζήτημα. Αναπόλησαν τα πρώτα πανεπιστημιακά τους χρόνια στο Αριστοτέλειο, νοστάλγησαν την παλιά τους ζωή στο Γκέτινγκεν, θυμήθηκαν τους κοινούς φίλους που άλλοι είχαν διασκορπιστεί στα πέρατα της γης και άλλοι στα πέρατα του σύμπαντος ξεχνώντας παραδόξως τις μετρήσεις και τα δεκαδικά ψηφία.

Στο πλάτωμα που ανοίγεται μπροστά στο Λευκό Πύργο, οι δυο άντρες κοντοστάθηκαν μπροστά σε μια ηλικιωμένη αρμένισα με πουλούσε ξηρούς καρπούς. Θυμήθηκαν την παλιά στενόχωρη εποχή που την έβγαζαν με στραγάλια και φιστίκια Αιγίνης και ο Λουδοβίκος αγόρασε ένα σακουλάκι από κάθε είδος για να κεράσει τον άξιο συνάδελφό του. Ζήτησε από την, ταλαιπωρημένη από τον βαρδάρη, ηλικιωμένη πωλήτρια που ζέσταινε τα χέρια της στη λάμπα της ασετιλίνης, 150 γραμμάρια πασατέμπο, 150 γραμμάρια στραγάλια, 100 γραμμάρια φιστίκια Αιγίνης 120 γραμμάρια αμύγδαλα, 110 γραμμάρια ηλιόσπορους. Ταυτόχρονα ο Λουδοβίκος και ο Ναπολέοντας, παρασυρμένοι από την ακατανίκητη δύναμη της συνήθειας άρχισαν να υπολογίζουν, όχι φυσικά από τσιγγουνιά, το γλίσχρο κόστος του φτηνού εμπορεύματος. Εμφάνισαν σαν συνεννοημένοι και οι δύο από την τσέπη τους ένα μπλοκάκι και ένα μολύβι, βυθίστηκαν στους απλούς υπολογισμούς ενώ παράλληλα αντάλλασσαν δεδομένα: «150Χ12 ευρώ κάνουν . . . και 150Χ 13 ευρώ, πόσο βρήκες; κάνουν . . .ενώ 100Χ17 ευρώ κάνουν . . .και 120Χ15 ευρώ κάνουν. . .εσύ τι λες;»

«Εννέα ευρώ και εικοσιπέντε λεπτά,» τους διέκοψε δηκτικά η φωνή της ηλικιωμένης αρμένισσας που τουρτούριζε από το κρύο και δεν μπορούσε να κατανοήσει πως το πενιχρό της εμπόρευμα είχε αποκτήσει αίφνης τόση αξία που δυο καθώς πρέπει- κρίνοντας από την εμφάνιση- κύριοι να ασχολούνται τόση ώρα με την τιμή του.

Οι δύο μεγάλοι επιστήμονες κοιτάχτηκαν στα μάτια, αποδέχτηκαν με θαυμασμό την ικανότητα της πωλήτριας να εκτελεί τόσο γρήγορα από μνήμης και με τόση θαυμαστή ακρίβεια τις πράξεις, έβαλαν βιαστικά στην τσέπη τους τα μπλοκάκια και την όποια στιγμιαία ντροπή ένοιωσαν, πλήρωσαν ακριβώς εννέα ευρώ και εικοσιπέντε λεπτά, πήραν τα σακουλάκια με τους καρπούς και απομακρύνθηκαν γυρίζοντας κάθε τόσο το βλέμμα παραξενεμένοι προς το μέρος του πάγκου με την αλμυρή πραμάτεια που άχνιζε μέσα στο κρύο.

Η ηλικιωμένη γυναίκα τους χαιρέτησε από μακριά χαμογελώντας αφού ήδη είχε προσθέσει 2 ευρώ παραπάνω στον πραγματικό λογαριασμό τους.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Μετά από μερικά χρόνια, η καθηγήτρια του εγγονού της ηλικιωμένης αρμένισσας που κάποτε πουλούσε ξηρούς καρπούς στο πλάτωμα που υπάρχει εμπρός από τον Λευκό Πύργο, διάβαζε στο μάθημα της αστρονομίας το σχολικό βιβλίο με δυνατή φωνή ώστε να ακούει όλη η τάξη:

«Ο νεώτερος πλανητοειδής που έχει ανακαλυφθεί είναι ο πλανητοειδής Λουδοβίκος. Ανακαλύφθηκε από έναν Έλληνα επιστήμονα, τον Λουδοβίκο Αστεριάδη πριν μόλις λίγα χρόνια. Το σημαντικό με την ανακάλυψη του συγκεκριμένου πλανητοειδούς, είναι η ακρίβεια της μέτρησης της μέσης απόστασης της εστίας της ελλειπτικής τροχιάς του από την Γη. Είναι, όπως αναφέρει ο διακεκριμένος επιστήμονας, που έγινε διάσημος για τη σχολαστικότητα των μετρήσεών του, περίπου 753 δισεκατομμύρια, χιλιόμετρα.

Ακριβώς!»