Το βιβλίο «Στον κήπο με τα θηρία» (Εκδόσεις Μεταίχμιο. Μτφ. Ανδρέας Μιχαηλίδης) για τη άνοδο του Τρίτου Ράιχ, του Αμερικανού δημοσιογράφου και ιστορικού Έρικ Λάρσον, θα μπορούσε να διαβαστεί σαν μια σπουδή στην ανευθυνότητα ή την εθελοτυφλία. Τα σημάδια που διαμόρφωναν σιγά-σιγά τον εφιάλτη του ναζισμού και προετοίμαζαν το έδαφος για τις μεγαλύτερες αγριότητες που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα ήταν ορατά σε πολλούς, αρκετό καιρό πριν από το ξέσπασμα του μεγάλου πολέμου.
Συνήθως, όσοι καλούνταν, εντός και εκτός Γερμανίας, να αντιμετωπίσουν το ναζιστικό παραλογισμό προσπερνούσαν, μάλλον ασυλλόγιστα, την καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τα βασανιστήρια και τις διώξεις αθώων ανθρώπων. Η πίστη ορισμένων στη νηφαλιότητα, τη διασφάλιση των καλών διπλωματικών σχέσεων με τη Γερμανία, τη διατήρηση μιας πολιτικής ισορροπίας και η προσμονή ότι το Τρίτο Ράιχ θα αυτοκαταστραφεί, ενίσχυαν, απλώς, μια ψευδαίσθηση ομαλότητας.
Όταν, τελικά, ο Χίτλερ εμφανίστηκε πανίσχυρος μπροστά σε όλους και αποκάλυψε το παρανοϊκό του σχέδιο, η μετριοπάθεια, οι καλές διπλωματικές σχέσεις και η πίστη στη λογική έμοιαζαν με αδύναμα επιχειρήματα επιπόλαιων ανθρώπων, που δεν ήταν ικανοί να προβλέψουν τις καταστροφικές εξελίξεις.
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
Το βιβλίο «Στον κήπο με τα θηρία» (Εκδόσεις Μεταίχμιο. Μτφ. Ανδρέας Μιχαηλίδης) για την άνοδο του Τρίτου Ράιχ, του Αμερικανού δημοσιογράφου και ιστορικού Έρικ Λάρσον, θα μπορούσε να διαβαστεί σαν μια σπουδή στην ανευθυνότητα ή την εθελοτυφλία. Τα σημάδια που διαμόρφωναν σιγά-σιγά τον εφιάλτη του ναζισμού και προετοίμαζαν το έδαφος για τις μεγαλύτερες αγριότητες που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα ήταν ορατά σε πολλούς, αρκετό καιρό πριν από το ξέσπασμα του μεγάλου πολέμου.
Συνήθως, όσοι καλούνταν, εντός και εκτός Γερμανίας, να αντιμετωπίσουν το ναζιστικό παραλογισμό προσπερνούσαν, μάλλον ασυλλόγιστα, την καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τα βασανιστήρια και τις διώξεις αθώων ανθρώπων. Η πίστη ορισμένων στη νηφαλιότητα, τη διασφάλιση των καλών διπλωματικών σχέσεων με τη Γερμανία, τη διατήρηση μιας πολιτικής ισορροπίας και η προσμονή ότι το Τρίτο Ράιχ θα αυτοκαταστραφεί, ενίσχυαν απλώς μια ψευδαίσθηση ομαλότητας.
Όταν, τελικά, ο Χίτλερ εμφανίστηκε πανίσχυρος μπροστά σε όλους και αποκάλυψε το παρανοϊκό του σχέδιο, η μετριοπάθεια, οι καλές διπλωματικές σχέσεις και η πίστη στη λογική έμοιαζαν με αδύναμα επιχειρήματα επιπόλαιων ανθρώπων, που δεν ήταν ικανοί να προβλέψουν τις καταστροφικές εξελίξεις.
Το βιβλίο του Έρικ Λάρσον επιτρέπει στον αναγνώστη να παρατηρήσει με εντυπωσιακή ευκρίνεια το ναζιστικό φαινόμενο και ένα μέρος των συνθηκών που το δημιούργησαν. Και αυτό, επειδή δεν πρόκειται για ένα δριμύ, φορτισμένο συναισθηματικά, πόνημα εναντίον του ναζισμού. Πρώτα απ΄ όλα δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας. Το μεγαλύτερο μέρος του βασίζεται σε γράμματα, ημερολόγια, απομνημονεύματα, ιστορικά ντοκουμέντα, ανθρώπων που έζησαν από κοντά τη διαμόρφωση και την άνοδο του Τρίτου Ράιχ. Στόχος του συγγραφέα, όπως σημειώνει ο ίδιος στον πρόλογο του βιβλίου, ήταν «η αποκάλυψη ενός κόσμου που ανήκει στο παρελθόν μέσα από τις εμπειρίες και την αντίληψη δύο κύριων χαρακτήρων – ενός πατέρα και μιας κόρης – οι οποίοι φτάνοντας στο Βερολίνο ξεκίνησαν ένα ταξίδι ανακάλυψης, μεταμόρφωσης και, τελικά, ανείπωτης θλίψης».
Πρόκειται για την περιπέτεια του καθηγητή Γουίλιαμ Ντοντ που έφτασε το καλοκαίρι του 1933 στο Βερολίνο, μαζί με τη σύζυγό του, τον γιο του Μπιλ και την ατίθαση κόρη του Μάρθα, ως ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Γερμανία. Η αρχική αισιοδοξία του Γουίλιαμ Ντοντ, που πίστευε ότι θα καταφέρει να πείσει τη Γερμανία να ξεπληρώσει ένα υπέρογκο χρέος προς τους Αμερικανούς πιστωτές, αλλά και να μεταφέρει στο Βερολίνο το πνεύμα των φιλελεύθερων αμερικανικών αξιών, γρήγορα εξανεμίστηκε.
Η οικογένεια Ντοντ στο Βερολίνο
Ο Λάρσον ακολουθεί την καθημερινή ζωή του προπολεμικού Βερολίνου, τα γεγονότα που κλήθηκε να διαχειριστεί ο Γουίλιαμ Ντοντ και υφαίνει, με σοφή αποστασιοποίηση, την άνοδο του ναζισμού. Μέσα από τις καθημερινές συναναστροφές των ηρώων, τις βόλτες στους κήπους, τις δεξιώσεις, τα τηλεγραφήματα του Ντοντ προς τον πρόεδρο Ρούζβελτ ή τις συναντήσεις του με τους αξιωματούχους του Χίτλερ, ζωηρεύει, με εντυπωσιακή πιστότητα, μια ολόκληρη εποχή. Επιπλέον η μποέμικη ζωή της Μάρθας, της εντυπωσιακής κόρης του πρέσβη, και οι ερωτικές της περιπέτειες με αρκετά μέλη της ναζιστικής κυβέρνησης μάς επιτρέπουν να πλησιάσουμε τους ανθρώπους του κοντινού περιβάλλοντος του Χίτλερ. Όσα διαβάζουμε μάς δίνουν, ακόμα, την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τη στάση των διπλωματών και των χωρών τους απέναντι στο καθεστώς, τους συμβιβασμούς, τις ισορροπίες, τις παρανοήσεις και τις λάθος εκτιμήσεις.
Σταδιακά, μέσα από τις ρωγμές των ειδυλλιακών εικόνων ευζωίας και ανεμελιάς της βερολινέζικης καθημερινότητας αποκαλύπτεται το εφιαλτικό πρόσωπο του Τρίτου Ράιχ, οι συνεχείς επιθέσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας στους Εβραίους, η βίαιη εκδίωξη όσων επιχειρούσαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο καθεστώς, οι βιαιοπραγίες εναντίον αμερικανών πολιτών που δεν ανταπέδιδαν έναν ναζιστικό χαιρετισμό. Μέχρι να φτάσουμε στην κλιμάκωση της βίας, στον καθαρό τρόμο, στη νύχτα των μεγάλων μαχαιριών, όταν ο Χίτλερ δολοφόνησε, στο όνομα της ενότητας, όσους θεωρούσε ότι εμπόδιζαν την απόλυτη κυριαρχία του. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και παλιοί φίλοι του, όπως ο αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας Ερνστ Ρεμ.
Καθώς η κατάσταση στη Γερμανία χειροτέρευε ο Ντοντ, αφού είχε καταφέρει να γίνει αρκετά αντιπαθής στο ναζιστικό καθεστώς, αντικαταστάθηκε από τον Πρόεδρο Ρούζβελτ, που δεν ήθελε να διαταράξει τη σχέση του με τους ναζί. Ο Γουίλιαμ Ντοντ πέθανε στην Αμερική, λίγο καιρό μετά την απομάκρυνση του από την πρεσβεία. Η κόρη του, αηδιασμένη από τον ναζισμό, στρατολογήθηκε για ένα διάστημα από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, έζησε στην Πράγα και πέθανε, πλήρης ημερών, το 1990.
Ο συγγραφέας, του συναρπαστικού αυτού ντοκουμέντου, χαρακτηρίζει τους δύο βασικούς ήρωες του βιβλίου περίπλοκους ανθρώπους που διέσχισαν το Βερολίνο όταν ήταν στολισμένο με τα λάβαρα των ναζί, κάθισαν στα ίδια υπαίθρια καφέ με τους μαυροντυμένους άντρες των SS, είδαν τον μικρόσωμο Χίτλερ μέσα στη μεγάλη καμπριολέ Μερσεντές του και έζησαν «σε μια περίπλοκη εποχή, προτού τα τέρατα δείξουν το αληθινό τους πρόσωπο».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
– Πώς συνδέεται η ιστορία του βιβλίου με τη σύγχρονη πραγματικότητα και τους σημερινούς υποστηρικτές του ναζισμού ανά τον κόσμο;
– Για ποιους λόγους η κριτική των άλλων χωρών απέναντι στις βιαιότητες του Χίτλερ ήταν αρχικά αδύναμη και διστακτική;
– Σε ποιο λογοτεχνικό είδος θα μπορούσατε να κατατάξετε το βιβλίο;
– Σχολιάστε τη φράση του συγγραφέα: «Εδώ δεν υπάρχουν ήρωες, τουλάχιστον όχι του είδους που συναντά κανείς στη Λίστα του Σίντλερ, αλλά υπάρχουν μικρές αχτίδες ηρωισμού καθώς και άνθρωποι που συμπεριφέρονται με αναπάντεχη καλοσύνη. Ασφαλώς, πάντοτε υπάρχουν υπαινιγμοί, συχνά ανησυχητικής φύσεως».
-Πώς καταφέρνει ο συγγραφέας χωρίς τη δύναμη κάποιων φανταστικών ηρώων να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη;
© Copyright 2001-2023 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
