Ο «Πετεινός Νοτίων Προαστίων», η συλλογή 16 διηγημάτων του Στάμου Τσιτσώνη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κριτική», συνθέτει ένα παλίμψηστο χαρακτήρων και καταστάσεων, μια ευρύτερη αφήγηση για τις προσδοκίες, τις ψευδαισθήσεις και τις παρανοήσεις των ανθρώπων σε έναν κόσμο που, με αφετηρία τη γνώριμη καθημερινότητα, ανοίγεται σε πολλαπλές κατευθύνσεις.
Πρωταγωνιστές σε κάθε διήγημα είναι χαρακτήρες με ευδιάκριτο, χαρακτηριστικό ονοματεπώνυμο το οποίο ανακινεί ποικίλους συνειρμούς. Η Γλαύκη Ρήσσου, ο Ευριπίδης Μαγνής, ο Λάζαρος Καμπούρογλου, ο Χάρης Μεντής, η Αλίκη Δογάνη είναι πρόσωπα που θα μπορούσε να συναντήσει κάποιος σε μια διαδρομή του Μετρό στο κέντρο της Αθήνας ή στο οικογενειακό, φιλικό και κοινωνικό του περιβάλλον.
Αρχικά, οι ζωές τους δείχνουν να μην έχουν τα εχέγγυα εκείνα που θα τους χάριζαν με ευκολία μια θέση στον κόσμο της μυθοπλασίας. Ο συγγραφέας έχει, όμως, την ικανότητα να διαρρηγνύει το κέλυφος της αρχικής εικόνας των ηρώων, το πέπλο της πρώτης εντύπωσης, και να αποκαλύπτει στους αναγνώστες τον εσωτερικό τους βίο και τις αντανακλάσεις του στον δικό μας κόσμο.
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
Ο Πετεινός Νοτίων Προαστίων, η συλλογή 16 διηγημάτων του Στάμου Τσιτσώνη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική, συνθέτει ένα παλίμψηστο χαρακτήρων και καταστάσεων, μια ευρύτερη αφήγηση για τις προσδοκίες, τις ψευδαισθήσεις και τις παρανοήσεις των ανθρώπων σε έναν κόσμο που, με αφετηρία τη γνώριμη καθημερινότητα, ανοίγεται σε πολλαπλές κατευθύνσεις.
Αν και κάθε διήγημα διατηρεί άριστα την αυτονομία και την πυκνότητά του, μέσα από μια στέρεη και μεγάλης ακρίβειας γραφή, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ήρωες μιας ιστορίας εισχωρούν σε κάποια άλλη. Η μετάβασή τους στο νέο περιβάλλον δεν αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά τους. Φωτίζει, όμως, μια διαφορετική τους διάσταση, ενισχύοντας την αίσθηση ότι οι ζωές των ηρώων, όπως και των αναγνωστών άλλωστε, δεν είναι μονοδιάστατες. Αυτή η διαπίστωση, εμμέσως διατυπωμένη στο βιβλίο του Στάμου Τσιτσώνη, μοιάζει πολύτιμη απέναντι σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που δείχνει να κυριαρχείται από μονολιθικές και συχνά άκαμπτες πεποιθήσεις.
Πρωταγωνιστές σε κάθε διήγημα είναι χαρακτήρες με ευδιάκριτο, χαρακτηριστικό ονοματεπώνυμο το οποίο ανακινεί ποικίλους συνειρμούς. Η Γλαύκη Ρήσσου, ο Ευριπίδης Μαγνής, ο Λάζαρος Καμπούρογλου, ο Χάρης Μεντής, η Αλίκη Δογάνη είναι πρόσωπα που θα μπορούσε να συναντήσει κάποιος σε μια διαδρομή του Μετρό στο κέντρο της Αθήνας ή στο οικογενειακό, φιλικό και κοινωνικό του περιβάλλον. Αρχικά, οι ζωές τους δείχνουν να μην έχουν τα εχέγγυα εκείνα που θα τους χάριζαν με ευκολία μια θέση στον κόσμο της μυθοπλασίας. Ο συγγραφέας έχει, όμως, την ικανότητα να διαρρηγνύει το κέλυφος της αρχικής εικόνας των ηρώων, το πέπλο της πρώτης εντύπωσης, και να αποκαλύπτει στους αναγνώστες τον εσωτερικό τους βίο και τις αντανακλάσεις του στον δικό μας κόσμο.
Από την περιπέτεια της Γλαύκης στο εναρκτήριο διήγημα του βιβλίου, που ανακαλεί εντέχνως τη Μήδεια του Ευριπίδη και την περιπέτεια της γραφής έως την αδιαφορία που βιώνει, με τρόπο βαθύ και υπαρξιακό, ο ήρωας στο διήγημα «Ο Αόρατος» ή τη λαχτάρα για απόδραση ορισμένων χαρακτήρων (ο βασικός ήρωας στο διήγημα Η Απόδραση και η ηλικιωμένη πιανίστα στην ιστορία Steinway & Sons), τα περισσότερα διηγήματα αποκαλύπτουν ένα πεδίο αναμέτρησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το διήγημα «Άνω Κάτω», στο οποίο η αναμέτρηση συνδέεται με μια εδραιωμένη συμπεριφορά, την παθητική στάση των κατοίκων ενός χωριού που περιμένουν άβουλα έτοιμες λύσεις για τα προβλήματά τους από τον νομάρχη. Σε αυτό το διήγημα, η υπαινικτική αναφορά στον «Κύριο Νομάρχη» από το ποίημα «Πρέβεζα» του Καρυωτάκη συναντά τη διαύγεια του Μπερανζέ από το θεατρικό σύμπαν του Ιονέσκο. Ανάλογες διακειμενικές αναφορές είναι ομαλά ενσωματωμένες, άλλωστε, στις περισσότερες ιστορίες.
Γενικότερα, ο συγγραφέας, σε ολόκληρο το βιβλίο, στρέφει το ενδιαφέρον μας σε μια σειρά από αναμετρήσεις των ηρώων είτε εσωτερικές ή σχετικές με το κοινωνικό τους περιβάλλον. Δεν προτείνει λύσεις, όμως. Δεν ηθικολογεί. Δεν ερμηνεύει τα φαινόμενα. Οι ιστορίες του μοιάζει να έχουν προκύψει από την προσεκτική παρατήρηση του κόσμου που μας περιβάλλει: ενός κόσμου περίπλοκου και ρευστού, που κάποιες φορές, μέσα από το χιούμορ, το σαρκασμό και μια έκκεντρη προσέγγιση αποκαλύπτει, φευγαλέα, τις βαθύτερες πτυχές του.
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
Συνέντευξη από τον Γιώργο Καρουζάκη
Ο «Πετεινός Νοτίων Προαστίων» είναι η συλλογή 16 διηγημάτων του Στάμου Τσιτσώνη που με αφετηρία τη γνώριμη καθημερινότητα μάς οδηγεί σε μια σειρά από ενδιαφέρουσες διανοητικές διαδρομές. Πρόκειται για ιστορίες, φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους, δεμένες, όμως, με ένα αόρατο νήμα και με ήρωες, που όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας, «έχουν εξασφαλίσει την άδεια να ζουν αυτό που σκέφτονται. Να ζουν τον μύθο τους». Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου, ο συγγραφέας απαντά στις ερωτήσεις μας.
«Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων που το καθένα έχει τη δική του αυτονομία και πλοκή. Διαβάζονται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και οι μικρές ανατροπές που εμπεριέχονται στο τέλος καθενός, δεν επηρεάζονται από την πλοκή κάποιου άλλου διηγήματος. Σε ορισμένα από αυτά οι ήρωες εισέρχονται σε κάποια σκηνή κάποιου «διπλανού» διηγήματος, διαδραματίζουν έναν μικρό ρόλο, ως γκεστ σταρ και στη συνέχεια απομακρύνονται διακριτικά. Ωστόσο, όλοι σχεδόν έχουν εξυπηρετηθεί από το ταξί του τελευταίου διηγήματος, το οποίο οδηγεί ένας ασυνήθιστος οδηγός ο οποίος με μικρές φιλοπερίεργες ερωτήσεις, προσπαθεί να πλάσει μια μικρή ιστορία για τον καθένα».
«Το κάθε διήγημα, κύριε Καρουζάκη, γράφτηκε σε διαφορετικές συνθήκες και για διαφορετικούς ήρωες, όπως και άλλα διηγήματά μου που δεν περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο. Ωστόσο, ξαναδιαβάζοντας τα διηγήματα αυτού του βιβλίου διαπίστωσα πως τα περισσότερα από αυτά συνδέονταν με ένα άτυπο σενάριο σαν σκηνές κάποιων ταινιών μικρού μήκους. Λες και τα συνέδεε κάποιο άυλο νήμα, που το περιορισμένο μήκος κύματος της αντίληψής μου δεν το είχε αισθητοποιήσει. Αποφάσισα λοιπόν, όπου επέτρεπε η λογοτεχνική άδεια, να κάνω πιο έντονη αυτή τη σύνδεση».
«Αυτή η ισόρροπη πορεία μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, είναι φυσικό επακόλουθο του μύθου. Ενός μύθου που βιώνουμε, ενός μύθου που ονειρευόμαστε, ενός μύθου που περιέχει τις ελπίδες μας, τις ανησυχίες μας, τις προσδοκίες μας. Στα διηγήματα λοιπόν του νέου μου βιβλίου, οι ήρωες έχουν εξασφαλίσει την άδεια να ζουν αυτό που σκέφτονται. Να ζουν τον μύθο τους».
«Ναι, αυτό είναι αλήθεια. Όπως σας ανέφερα προηγουμένως, η πάλη των ψευδαισθήσεων που αναδεικνύονται σε ορισμένα από τα διηγήματά μου, οδηγεί σε λύσεις που καταρρίπτουν αυτές τις ίδιες τις ψευδαισθήσεις, είτε αυτές είναι η κοινωνική καταξίωση, ο πολιτικός αμοραλισμός, μια φτηνή επιδίωξη, μια περιττή επιζήτηση. Ακόμα όμως και στην κατάρριψη, δηλαδή στην ήττα, το ανθρώπινο στοιχείο επικρατεί, πότε μέσα από τη σάτιρα, πότε μέσω του σαρκασμού και επαναφέρει την αναγκαία ισορροπία».
«Στα διηγήματά μου, ο πετεινός δεν λαλεί για να ξυπνήσει συνειδήσεις – άλλωστε η ευθύνη της αφύπνισης είναι προσωπικό στοιχείο του καθενός μας – αλλά για να θυμίσει, να υπενθυμίσει καλύτερα, έναν κόσμο που υπήρξε και χάνεται με το πέρασμα του χρόνου. Εδώ λοιπόν, όφειλα να μεταφέρω στο κείμενο λεπτομερέστερα τον τρόπο που οι ήρωες εκφράζουν αυτή τη μεταφορά. Ως προς την ακρίβεια της γλώσσας στα κείμενα, δεν θα επεκταθώ, θεωρώντας τιμητική την διαπίστωσή σας».
«Η μικρή φόρμα με συναρπάζει. Νιώθω πως θέλω σε ένα πυκνό, γεμάτο εικόνες και παραστάσεις κείμενο, να διηγηθώ μια ιστορία που θα απαιτούσε πολλές σελίδες για να την περιγράψω. Εδώ είναι όμως η μεγάλη δυσκολία της μικρής φόρμας. Να εξασφαλίζει την απόλαυση μιας μακράς εξιστόρησης, με τρόπο ευχάριστο και άρτιο κατά το δυνατόν, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη»
«Τα μαθηματικά δεν απουσιάζουν από το βιβλίο μου, για τον απλό λόγο ότι τα μαθηματικά είναι παντού. Από τον τρόπο της σκέψης, της ανάλυσης της διήγησης, της σύνθεσης, δηλαδή της δομής της, αλλά και διερεύνησης μιας απρόσμενης λύσης που εμφανίζεται στο τέλος κάθε διηγήματος. Ωστόσο, διαπλέοντας τόσα χρόνια τον ποταμό της λεγόμενης μαθηματικής λογοτεχνίας, έφτασα στο σημείο που οι εκβολές του ποταμού αυτού συνάντησαν την απέραντη θάλασσα των λογοτεχνικών κειμένων. Αποφάσισα λοιπόν να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου και να ταξιδέψω τις σκέψεις μου σε νέους πλόες και να τις μοιραστώ με ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, χωρίς ποτέ να ξεχάσω πως κάθε χάραξη κάθε νέας ρότας στηρίζεται αταλάντευτα σε κάποιο μαθηματικό μυστικό».
© Copyright 2001-2022 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
