«Σκεφτείτε να υποχρεωνόσασταν στο σχολείο να παρακολουθήσετε ένα μάθημα καλλιτεχνικών στο οποίο θα σας δίδασκαν μόνο πώς να βάψετε ένα φράχτη. Σκεφτείτε να μη σας έδειχναν ποτέ τους πίνακες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή του Πικάσο. Θα σας βοηθούσε αυτό το μάθημα να εκτιμήσετε την τέχνη; Θα σας έκανε να θελήσετε να μάθετε περισσότερα;», αναρωτιέται ο κορυφαίος μαθηματικός και συγγραφέας Edward Frenkel στον πρόλογο του βιβλίου του, Έρωτας & Μαθηματικά, (Εκδ. Αλεξάνδρεια - Μετάφραση: Τεύκρος Μιχαηλίδης). Και διαπιστώνει: «Έτσι διδάσκονται τα μαθηματικά στο σχολείο, οπότε στα μάτια των περισσοτέρων από εμάς ισοδυναμούν με το να κάθεσαι και να παρακολουθείς τη μπογιά να στεγνώνει».
Δεν πρόκειται, όμως, για ένα βιβλίο που επιχειρεί, απλώς, να αποκαλύψει την κρυμμένη ομορφιά και το εύρος των μαθηματικών και να στηλιτεύσει τον συμβατικό τρόπο διδασκαλίας τους. Αλλά για ένα σύνθετο, συναρπαστικό ανάγνωσμα στο οποίο το πάθος του Frenkel για τα μαθηματικά - καθηγητής σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ - συνυπάρχει με τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην προσπάθειά του να κατακτήσει τη γνώση, και με το πρόσφατο, φωτεινό εγχείρημά του. Αυτό τον καιρό εργάζεται σε ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα των τελευταίων πενήντα χρόνων: το Πρόγραμμα Λάνγκλαντς, μια μεγάλη Ενοποιημένη Θεωρία των Μαθηματικών.
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
«Σκεφτείτε να υποχρεωνόσασταν στο σχολείο να παρακολουθήσετε ένα μάθημα καλλιτεχνικών στο οποίο θα σας δίδασκαν μόνο πώς να βάψετε ένα φράχτη. Σκεφτείτε να μη σας έδειχναν ποτέ τους πίνακες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή του Πικάσο. Θα σας βοηθούσε αυτό το μάθημα να εκτιμήσετε την τέχνη; Θα σας έκανε να θελήσετε να μάθετε περισσότερα;», αναρωτιέται ο κορυφαίος μαθηματικός και συγγραφέας Edward Frenkel στον πρόλογο του βιβλίου του, Έρωτας & Μαθηματικά, (Εκδ. Αλεξάνδρεια – Μετάφραση: Τεύκρος Μιχαηλίδης). Και διαπιστώνει: «Έτσι διδάσκονται τα μαθηματικά στο σχολείο, οπότε στα μάτια των περισσοτέρων από εμάς ισοδυναμούν με το να κάθεσαι και να παρακολουθείς τη μπογιά να στεγνώνει».
Δεν πρόκειται, όμως, για ένα βιβλίο που επιχειρεί, απλώς, να αποκαλύψει την κρυμμένη ομορφιά και το εύρος των μαθηματικών και να στηλιτεύσει τον συμβατικό τρόπο διδασκαλίας τους. Αλλά για ένα σύνθετο, συναρπαστικό ανάγνωσμα στο οποίο το πάθος του Frenkel για τα μαθηματικά – καθηγητής σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ – συνυπάρχει με μια από τις πιο σκοτεινές όψεις της ευρωπαϊκής Ιστορίας στη Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του ’80 όπου μεγάλωσε, καθώς και με το πρόσφατο, φωτεινό εγχείρημά του. Αυτό τον καιρό εργάζεται σε ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα των τελευταίων πενήντα χρόνων: το Πρόγραμμα Λάνγκλαντς, μια μεγάλη Ενοποιημένη Θεωρία των Μαθηματικών η οποία επιτρέπει στους ερευνητές να μεταφράζουν ευρήματα από το ένα πεδίο στο άλλο για να επιλύσουν προβλήματα έως τώρα απροσπέλαστα, όπως το τελευταίο θεώρημα του Φερμά.
Το αυτοβιογραφικό στοιχείο, η προσωπική προσπάθεια του συγγραφέα να κατακτήσει τη γνώση και να εισχωρήσει στον μαγευτικό κόσμο των μαθηματικών, ενισχύει την αφηγηματική δύναμη του βιβλίου το οποίο αποκαλύπτει αριστοτεχνικά τις κρυμμένες συγχορδίες των σύγχρονων μαθηματικών στη ζωή μας. Συνεκτικό στοιχείο όλων είναι ο έρωτας. Σύμφωνα με τον Frenkel, κάθε μαθηματικός τύπος που ανακαλύπτεται είναι ένας τύπος του έρωτα. «Τα μαθηματικά», σημειώνει, «αποτελούν πηγή αιώνιας και βαθιάς γνώσης, που στοχεύει κατευθείαν στην καρδιά των πραγμάτων και μας ενώνει διασχίζοντας πολιτισμούς, ηπείρους και αιώνες».
Η αφήγηση ακολουθεί βήμα – βήμα τη διαδρομή του από τα χρόνια που αισθανόταν απέχθεια για τα μαθηματικά, μέχρι το ξύπνημα του ενδιαφέροντός του για αυτά με την προτροπή ενός φωτισμένου Ρώσου μαθηματικού, του Εβγκένι Εβγκενίεβιτς. Εκείνος του μίλησε, πρώτη φορά, για την ουσία της συμμετρίας και του άνοιξε το δρόμο προς τις έννοιες και τις ιδέες των σύγχρονων μαθηματικών. Σε κάθε κεφάλαιο, τα βιογραφικά στοιχεία συμπλέκονται αρμονικά με πληροφορίες και παρατηρήσεις για κορυφαίες προσωπικότητες και σημαντικά ζητήματα από ολόκληρο το φάσμα της μαθηματικής επιστήμης: το τελευταίο θεώρημα του Φερμά, τις ιδέες για τις συμμετρίες των αριθμών του Γάλλου μαθηματικού Εβαρίστ Γκαλουά, τη θεωρία του Ρίμαν για την καμπυλότητα του χώρου, τον Κβαντικό δυϊσμό, καθώς και με αναφορές στην τέταρτη διάσταση, εμπλουτισμένες με παραδείγματα από την τέχνη, όπως εκείνη στον διάσημο πίνακα του Μαρσέλ Ντισάν Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα κ.ά.
Η αισιοδοξία διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο, ενώ ο πλούτος των μαθηματικών αναφορών, οι επιστημονικές ανακαλύψεις, η λάμψη της γνώσης και των επιτευγμάτων του ανθρώπου δεν θα διακρίνονταν τόσο ανάγλυφα, αν οι αναγνώστες δεν έρχονταν αντιμέτωποι, από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, με μια βαριά σκιά: ο Edward Frenkel, παιδί θαύμα με ιδιαίτερες ικανότητες, δέχτηκε σε τρυφερή ηλικία όλο το μίσος και την παράνοια ενός καταπιεστικού καθεστώτος. Οι αρχές της χώρας τού αρνήθηκαν την εγγραφή στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, ενώ ήταν άριστος, λόγω της πολιτικής των φυλετικών διακρίσεων στη Σοβιετική Ένωση, επειδή ο πατέρας του είχε γερμανοεβραϊκή καταγωγή. Η λεπτομερής περιγραφή του μαρτυρίου που πέρασε στις εισαγωγικές εξετάσεις, ενώ απαντούσε σωστά σε όλες τις ερωτήσεις, είναι ανάλογη ενός εφιάλτη οργουελικής έμπνευσης. Ο ίδιος δεν λύγισε, όμως. Ιδού η στάση του:
«Μου βρόντηξαν τις πόρτες κατά πρόσωπο. Ήμουν ένας παρίας. Αλλά εγώ δεν τα παράτησα. Τρύπωνα λαθραία στο πανεπιστήμιο για να παρακολουθήσω διαλέξεις και σεμινάρια. Μελετούσα μόνος μου βιβλία μαθηματικών, μερικές φορές μέχρι αργά το βράδυ. Και στο τέλος, κατάφερα να νικήσω το σύστημα. Δεν μου επέτρεπαν να μπω από την μπροστινή πόρτα; Μπήκα από το παράθυρο. Όταν είσαι ερωτευμένος, ποιος μπορεί να σε σταματήσει;».
Ερωτήσεις, αφορμή για συζήτηση, από τον Γιώργο Καρουζάκη
© Copyright 2001-2023 Θαλής + Φίλοι.
designed & developed by ELEGRAD
